Będziecie istotnie wiele cierpieć, ale łaska Boża będzie waszą mocą. Odmawiajcie codziennie różaniec, aby wyjednać pokój dla świata i koniec wojny (z objawień Matki Bożej w Fatimie z roku 1917)
Nabożeństwo różańcowe to nabożeństwo maryjne, które zostało wprowadzone przez papieża Leona XIII w 1883r. W Kościele katolickim jest odprawiane codziennie w październiku (październik to miesiąc różańca). W czasie nabożeństwa odmawia się jedną cząstkę różańca, litanię loretańską oraz modlitwę do św. Józefa.
Sama nazwa różaniec bywa używana również jako określenie prywatnej modlitwy maryjnej bądź koronki na której ową modlitwę się odmawia. Koronka ta składa się z krzyżyka lub medalika oraz 59 (małych i dużych) paciorków i jest używana do odliczania ilości powtórzonych kolejnych części modlitwy.
Odmawianie różańca niesie ze sobą odpust, tj. za odmówienie w całości (i bez przerwy) przynajmniej jednej części różańca (pięciu dziesiątek) w kościele, kaplicy publicznej, w rodzinie, wspólnocie zakonnej czy pobożnym stowarzyszeniu, które jest połączone z rozmyślaniem nad rozważanymi tajemnicami, można uzyskać odpust zupełny, a za odmówienie poza tymi miejscami lub wspólnotami – odpust cząstkowy.
Historia modlitwy różańcowej w chrześcijaństwie związana jest mocno z dominikaninem Alanem de Rupe, który żył w XV wieku. Był on zagorzałym propagatorem różańca. Nawet w kryzysie wiary codziennie odmawiał Psałterz Najświętszej Maryi Panny (pierwotna nazwa tej modlitwy). Dostąpił objawienia maryjnego – Maryja miała mu wręczyć pierścień jako znak duchowych zaślubin. Miała mu również powierzyć misję rozpowszechniania modlitwy różańcowej oraz zakładania bractw różańcowych, co też czynił. Przekazał również obietnice Matki Boskiej, które odnosiły się do wiernych praktykujących modlitwę różańcową:
1. Tym, którzy będą pobożnie odmawiali Różaniec, obiecuję szczególną opiekę.
2. Dla tych, którzy będą wytrwale odmawiali Różaniec, zachowam pewne szczególne łaski.
3. Różaniec będzie potężną bronią przeciwko piekłu; zniszczy występek i rozgromi herezję. 4. Różaniec doprowadzi do zwycięstwa cnoty i dobra; w miejsce miłości do świata wprowadzi miłość do Boga i obudzi w sercach ludzi pragnienie szukania nieba.
5. Ci, którzy zawierzą mi się przez Różaniec, nie zginą.
6. Ci, którzy będą z pobożnością odmawiali mój Różaniec, rozważając jego tajemnice, nie zostaną zdruzgotani nieszczęściem ani nie umrą nie przygotowani.
7. Ci, którzy prawdziwie oddadzą się memu Różańcowi, nie umrą bez pocieszenia Kościoła.
8. Ci, którzy będą odmawiali Różaniec, znajdą podczas swego życia i w chwili śmierci światło Boże oraz pełnię Bożej łaski i będą mieli udział w zasługach błogosławionych.
9. Szybko wyprowadzę z czyśćca te dusze, które z pobożnością odmawiały Różaniec.
10. Prawdziwe dzieci mojego Różańca będą się radować wielką chwałą w niebie. 11. To, o co prosić będziecie przez mój Różaniec, otrzymacie.
12. Ci, którzy będą szerzyć nabożeństwo do mojego Różańca, otrzymają ode mnie pomoc w swych potrzebach.
13. Otrzymałam od mego Syna zapewnienie, że czciciele mego Różańca będą mieli w świętych niebieskich przyjaciół w życiu i w godzinie śmierci.
14. Ci, którzy wiernie odmawiają mój Różaniec, są moimi dziećmi – prawdziwie są oni braćmi i siostrami mego Syna, Jezusa Chrystusa.
15. Nabożeństwo do mego Różańca jest szczególnym znakiem Bożego upodobania.
W 1470 r. Alan wydał książkę „De utilitate Psalterii Mariae” (O używaniu Psałterza Maryi). Podkreślał w niej m.in. potrzebę wspólnej, grupowej modlitwy różańcowej.
Należy pamiętać, że początkowo odmawianie różańca polegało wyłącznie na powtarzaniu „Zdrowaś Maryjo”. W krótkim jednak czasie bł. Alan de Rupe poszerzył Psałterz Maryi o rozważanie tajemnic zbawienia, stąd można się spotkać z podziałem na Różaniec stary i Różaniec nowy. Zdarza się również przypisywać dominikaninowi autorstwo podziału tajemnic na trzy części, tj. wcielenie – męka i śmierć Chrystusa – chwała Chrystusa i Maryi. W 2002 r. Jan Paweł II listem Rosarium Virginis Mariae dołączył do nich także czwartą część, czyli tajemnice światła.
Pomimo wielkich osiągnięć zwykle to nie bł. Alan de Rupe jest uważany za ojca różańca do Najświętszej Maryi Panny, ale św. Dominik Guzman, założyciel Zakonu Kaznodziejskiego (dominikanów). Właśnie św. Dominikowi przypisuje się bowiem upowszechnienie modlitwy różańcowej pod postacią wielokrotnego odmawiania Pozdrowienia Anielskiego. Modlitwa różańcowa była również popularyzowana przez wielu świętych, np. św. Stanisława Kostkę, św. Teresę z Avila, św. Karola Boromeusza św. Franciszka Salezego i innych.
Mówiąc o różańcu należy pamiętać, że taka forma modlitwy jest znana od bardzo dawna w religiach Dalekiego Wschodu. Zwyczaj jej odmawiania sięga nawet czasów przed narodzeniem Jezusa, na co wskazują chociażby ruiny starożytnej Niniwy (Mezopotamia), gdzie podczas wykopalisk znaleziono w ręku kobiety (kobiety-posążka z VIII-IX w. przed Chr.) coś na wzór różańca. Z zastosowaniem różańca (jako sznura modlitewnego) można spotkać się również w buddyzmie, hinduizmie, a nawet wśród wyznawców islamu.
Według jednej z (wielu) wersji to Ojcowie Pustyni w III i IV wieku mieli używać sznurków do odliczania powtarzanych modlitw. Za najstarszy chrześcijański różaniec uważa się sznurem z nawleczonymi kulkami odnaleziony w grobie św. Gertrudy z Nivelles (VII w.). Przy czym warto dodać, że dopiero około roku 1500 pojawiły się różańce składające się z paciorków ułożonych w dziesiątki.
Protestantyzm odrzucił różaniec, a w prawosławiu jego odpowiednikiem jest Modlitwa Jezusowa.