Okres Narodzenia Pańskiego rozpoczyna się od pierwszych Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego (czyli wieczorem 24 grudnia) i trwa do niedzieli Chrztu Pańskiego, tj. do niedzieli po Objawieniu Pańskim (Uroczystość Objawienia Pańskiego, znana także jako Święto Trzech Króli, obchodzona jest 6-go stycznia). W zależności od układu kalendarza obejmuje zatem od 14 do 20 dni.
Uroczystość Narodzenia Pańskiego ma swoją oktawę, tzn. świętowanie Bożego Narodzenia jest w liturgii Kościoła przedłużone na kolejne 8 dni. Obejmuje zatem okres do 1 stycznia.
W Okresie Narodzenia Pańskiego wyróżnia się następujące święta i uroczystości:
- 25 grudnia: Uroczystość Narodzenia Pańskiego (czyli Boże Narodzenie);
- 26 grudnia: święto św. Szczepana, pierwszego męczennika;
- 27 grudnia: święto św. Jana Apostoła i Ewangelisty;
- 28 grudnia: święto świętych Młodzianków (czyli dzieci betlejemskich pomordowanych z rozkazu Heroda w czasie tzw. rzezi niewiniątek);
- w niedzielę przypadającą w oktawie Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa;
- 1 stycznia: Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi; jest to dzień zakończenie oktawy Narodzenia Pańskiego;
- 6 stycznia: Uroczystość Objawienia Pańskiego (Święto Trzech Króli);
- Święto Chrztu Pańskiego (I niedziela po 6 stycznia).
W okresie Bożego Narodzenia obowiązuje biały kolor szat liturgicznych, gdyż wyraża on światło, czystość, radość i świąteczny nastrój.
Co to jest kolęda?
Wyraz kolęda pochodzi od łacińskiego terminu kalendae, który oznaczał w starożytnym Rzymie „pierwszy dzień miesiąca”.
W polskiej tradycji kolęda to:
1) pieśń bożonarodzeniowa – pieśń religijna o tematyce związanej z narodzinami Chrystusa, wywodząca się z noworocznych pieśni winszujących. Za pierwszą zachowaną kolędę w języku polskim uznaje się Zdrów bądź królu anielski z 1424 roku. Obecnie jest ich około 500, co stanowi swoisty rekord na tle innych krajów katolickich. W liturgii Kościoła katolickiego kolędy śpiewane są od Wigilii Bożego Narodzenia (24 grudnia) do dnia Uroczystości Objawienia Pańskiego (6 stycznia). W Polsce, ze względu na popularność tej formy pieśni, zdecydowano się przedłużyć okres wykonywania kolęd do Uroczystości Ofiarowania Pańskiego (2 luty). Jedną z odmian kolędy jest tzw. pastorałka, czyli pieśń o charakterystycznej, skocznej melodii, której tematyka koncentruje się na pasterzach śpieszących z darami do nowonarodzonego Syna Bożego (np. Do szopy hej pasterze).
2) obrzęd ludowy – obrzęd związany z okresem Bożego Narodzenia, polegający na obchodzeniu domów, zwykle przez chłopców, połączony ze śpiewem pieśni, inscenizowaniem widowisk i składaniem życzeń w zamian za poczęstunek i datki od gospodarzy.
3) wizyta duszpasterska – oficjalna wizyta proboszcza lub osoby go reprezentującej (np. wikariusza) w domach parafian, mająca miejsce w okolicach świąt Bożego Narodzenia. Wierni powinni przed przyjściem kapłana przygotować na stole świece, kropidło, krzyż i wodę święconą. W trakcie odwiedzin ksiądz modli się wspólnie z rodziną, błogosławi jej i domostwu na nowy rok oraz rozmawia z przyjmującymi go parafianami. Kolęda jest zatem doskonałą okazją ku temu, aby lepiej się poznać i przełamać anonimowość.
