Chleb i wino
Chleb i wino to elementy niezbędne do sprawowania Mszy Świętej. Symbolizują bowiem Chrystusa – On sam nazwał siebie chlebem żywym (J 6,48) i krzewem winnym (J 15,1). Są one konsekrowane w czasie modlitwy eucharystycznej, w wyniku której substancja chleba staje się substancją Ciała Chrystusa, a substancja wina – substancją Jego Krwi. Kościół podkreśla, że przez przemianę chleba i wina, Chrystus jest prawdziwie, rzeczywiście obecny w sakramencie Eucharystii. Przemiana ta jest nazywana przeistoczeniem bądź transsubstancjacją.
Ta rzeczywista obecność Chrystusa sprawia, że wierni, którzy spożywają te pokarmy, jednoczą się z Nim i mają udział w Jego Bóstwie. Jednocząca siła Eucharystii dotyczy także chrześcijan jako wspólnoty: my, liczni, tworzymy jedno ciało. Wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba (1 Kor 10,17).
Obecnie do przeistoczenia używa się niekwaszonego chleba pszennego i wina z małą domieszką wody. Chleb eucharystyczny ma okrągłą formę, symbolizującą wieczność Boga, i jest nazywany hostią.
Znaczenie wody w liturgii
Woda ma bardzo bogatą symbolikę i znalazła zastosowanie w wielu kultach religijnych. W chrześcijaństwie jest przede wszystkim używana jako symbol oczyszczenia, odrodzenia oraz symbol Ducha Świętego.
W liturgii jest używana we Mszy św. podczas tzw. aspersji – czyli pokropienia wiernych wodą święconą podczas Eucharystii w niedzielę, stosowanego zamiast aktu pokuty; w Eucharystii do rozcieńczenia wina oraz w rytuale obmycia rąk przez kapłana przed sprawowaniem Komunii Świętej. Woda jest także podstawowym elementem sakramentu chrztu – obmycie wodą chrzcielną zmywa z człowieka grzech pierworodny i stanowi symbol daru Ducha Świętego.
W liturgii Wigilii Paschalnej kapłan dokonuje poświęcenia wody. Tą święconą wodą wierni czynią później znak krzyża przy wejściu oraz przy wyjściu ze świątyni; jest ona także używana przy poświęcaniu dewocjonaliów (medalików, krzyżyków, różańców). Kropi się nią również trumnę w czasie pogrzebu.
Znaczenie oliwy w liturgii
Oliwa w chrześcijaństwie jest znakiem daru Ducha Świętego. W dzisiejszej liturgii występuje w trzech odmianach: jako olej chorych, olej katechumenów oraz olej krzyżma św. (krzyżmo jest mieszaniną oliwy z oliwek i wonnego balsamu). Stosuje się je przy sprawowaniu sakramentu chrztu, bierzmowania, kapłaństwa, namaszczenia chorych, a także przy poświęceniu ołtarza, dedykacji kościoła i ołtarza. Są one konsekrowane w czasie Mszy Krzyżma św. w Wielki Czwartek.
Znaczenie światła w liturgii
Światło jest symbolem prawdy; wyjścia z mroku niewiedzy, kłamstwa i grzechu. Zgodnie z teologią chrześcijańską światłem jest sam Chrystus: A oto znów przemówił do nich Jezus tymi słowami: «Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia». (J 8,12)
Światło w liturgii to znak radości i świętej obecności, a także zaproszenie do modlitwy. Pojawia się w każdej Mszy św. w postaci zapalonych przy ołtarzu świec. W formie lampki znalazło zastosowanie przed tabernakulum, w którym znajduje się Najświętszy Sakrament – w tym przypadku jest symbolem obecności Chrystusa oraz wiary chrześcijan. Z kolei przy sakramencie chrztu zapalone świece są znakiem łaski wiary i usynowienia.
Wyjątkową rolę światło gra w czasie liturgii Wigilii Paschalnej. Po obrzędzie święcenia ognia i święcenia paschału, które odbywają się przed kościołem, rozpoczyna się procesja z zapaloną świecą paschalną do wnętrza świątyni. Kapłan, wnosząc paschał, zatrzymuje się w wyznaczonych miejscach i za każdym razem unosi go, śpiewając uroczyście: Światło Chrystusa. Wierni odpowiadają: Bogu niech będą dzięki. Kiedy kapłan znajduje się już przy ołtarzu, zgromadzeni podchodzą i zapalają swoje własne świece od paschału. W ten sposób stopniowo rozjaśnia się cały kościół. Dopiero wtedy włączane są wszystkie światła. Jest to tzw. Liturgia Światła.
Kadzidło
Kadzidło stosowane w liturgii jest znakiem wznoszącej się modlitwy (Ps 140,2; Ap 8,3) oraz bezinteresownym darem wiernych dla Boga ;wyrazem Jego czci i uwielbienia.
Kadzidła można używać według uznania w liturgii Mszy świętej: podczas procesji na wejście, do okadzenia krzyża i ołtarza na początku Mszy św., w czasie procesji przed Ewangelią i podczas jej głoszenia, w liturgicznym przygotowaniu darów ( okadzenie ołtarza, krzyża, paschału, kapłana i koncelebrantów, a także wiernych) oraz podczas ukazania Hostii i kielicha po konsekracji.
Ponadto jest one również używane podczas dedykacji kościoła i konsekracji oleju krzyżma świętego, wystawienia Najświętszego Sakramentu w monstrancji, w obrzędach pogrzebowych oraz w uroczystych procesjach (np. w procesji Bożego Ciała). Stosuje się je także w Liturgii Godzin, podczas Jutrzni i uroczyście sprawowanych Nieszporów. Okadzane są również obrazy świętych i relikwie.