Republika Federalna Niemiec (RFN)
TERYTORIUM PAŃSTWA
Powierzchnia: 351,1 tys. km2 (szóste pod względem wielkości w Europie – nie licząc Rosji) – ukształtowała się w 1990 roku po zjednoczeniu dwóch państw niemieckich, powstałych (w 1949 roku) po przegranej przez Niemcy hitlerowskie II Wojnie Światowej:
- komunistycznej (i zależnej od Związku Radzieckiego) Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD) na wschodzie
- i kapitalistycznej Republiki Federalnej Niemiec na zachodzie.
Zjednoczenie miało charakter włączenia NRD do RFN.
Oddzielnym organizmem politycznym był w tym czasie Berlin Zachodni – kapitalistyczna enklawa na terenie NRD. Oficjalnie był on administrowany przez aliantów zachodnich (przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii i Francji), na co dzień zarządzany przez Senat Miasta Berlina, powiązane ekonomicznie i politycznie z RFN.
W rezultacie dwóch przegranych wojen światowych Niemcy straciły duże obszary na wschodzie (część dawnego Królestwa Prus), głównie na rzecz Polski - dzisiejsze województwa: zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, i częściowo: śląskie, wielkopolskie i kujawsko-pomorskie oraz Związku Radzieckiego (Obwód Kaliningradzki – dziś w Rosji). W efekcie Polska miała nie w pełni znormalizowane stosunki zagraniczne z Niemcami. Ostateczne uznanie zachodniej granicy Polski przez rząd niemiecki miało miejsce w 1990 roku.
LUDNOŚĆ
Liczba ludności (2011 r.): 81,6 mln mieszkańców (najludniejsze państwo Europy – nie licząc Rosji);
Gęstość zaludnienia: 229 osób/km2;
Ujemny przyrost naturalny (2011 r.): -2,3‰;
Społeczeństwo niemieckie szybko się starzeje (w 2011 roku aż 20% obywateli Niemiec miało co najmniej 65 lat – w Polsce 13,5%);
Grupy etniczne: poza Niemcami rodowitymi mieszkańcami terytorium Niemiec są germańscy Fryzowie (na północnym zachodzie) i słowiańscy Łużyczanie (na wschodzie), dużo liczniejsi są jednak imigrantów zarobkowi i ich potomkowie – szczególnie Turcy (ok. 2,5 mln), Polacy (1,3 mln), Rosjanie (1,1 mln) i Włosi (prawie 0,8 mln);
Kolebka Reformacji – wśród chrześcijan (stanowią nieco ponad 60% mieszkańców Niemiec) przeważają (południe i zachód Niemiec) i ewangelicy (północ i wschód Niemiec) – po ok. 30% obywateli Niemiec,
ok. 1/3 Niemców nie deklaruje przynależności do żadnej religii (gł. w dużych miastach i dawnym NRD),
ok. 4% mieszkańców Niemiec to muzułmanie; inne religie – buddyzm, judaizm, hinduizm (poza judaizmem są to religie imigrantów).
STOLICA I INNE DUŻE MIASTA
Od 1991 roku stolicą Republiki Federalnej Niemiec jest Berlin (dopiero od 1999 roku siedziba rządu i parlamentu). Liczy on ok. 3,45 mln mieszkańców. Powyżej 1 mln mieszkańców mieszka też w portowym Hamburgu, stolicy Bawarii – Monachium i w leżącej w Nadrenii Kolonii. Następne pod względem liczby ludności miasto w Niemczech – Frankfurt nad Renem jest jednym z najważniejszych centrów finansowych Europy i świata (siedziby mają tu m.in. Europejski Bank Centralny i Niemiecki Bank Federalny). Dawna stolica RFN – leżące nad Renem Bonn liczy ok. 325 tys. mieszkańców.
Ludność miejska stanowi w Niemczech ok. 74% ogółu ludności kraju.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
W Niemczech występuje nieco podobny do Polski pasowy układ równoleżnikowych krain geograficznych.
Na północy Niemcy leżą nad 2 morzami: Morze Północnym i Morzem Bałtyckim (niem. Ostsee – M. Wschodnie). Morze Północne charakteryzuje się występowaniem dużo wyższych pływów niż śródlądowe Morze Bałtyckie. Odpływ morza odsłania tam szerokie, muliste równiny pływowe, zwane wattami.
Wzdłuż wybrzeży Morza Północnego ciągną się Wyspy Fryzyjskie, największą z nich jest Sylt (99 km2). W znacznej odległości od lądu znajduje się wyspa Helgoland. Największą wyspą Niemiec jest jednak leżąca na Morzu Bałtyckim Rugia (985 km2). Inne niemieckie wyspy na Bałtyku to m.in.: Uznam (wschodni kraniec znajduje się w Polsce) i Fehmarn.
Pomiędzy Morzem Północnym i Bałtykiem rozciąga się Płw. Jutlandzki, którego południowa część znajduje się w Niemczech.
Do brzegu morskiego przylega Nizina Niemiecka, część Niżu Środkowoeuropejskiego. We wschodniej części Niziny Niemieckiej położone są: Pojezierze Szlezwicko-Holsztyńskie i Pojezierze Meklemburskie, z drugim w Niemczech pod względem wielkości polodowcowym jeziorem Müritz.
Na południe od pasa nizin znajduje się Średniogórze Niemieckie – równoleżnikowy obszar starych (sfałdowanych w orogenezie hercyńskiej) niskich i średnich gór oraz wyżyn. Najważniejsze pasma górskie i płaskowyże Średniogórza Niemieckiego to:
- Schwarzwald (najwyższy szczyt Feldberg o wysokości 1493 m npm),
- Reńskie Góry Łupkowe,
- Jura Szwabska i jej przedłużenie Wyżyna Frankońska,
- Harz,
- Las Turyński,
- Las Bawarski/Szumawa,
- Las Czeski (na granicy z Republika Czeską),
- Las Frankoński.
Pasma górskie Średniogórza leżące najdalej na wschód (Fichtel/Smreczany, Las Czeski, Las Bawarski/Szumawa) czasami zaliczane są do obrzeżenia Masywu Czeskiego. Inne góry i pogórza tego regionu to: Rudawy/Erzgebirge oraz Góry i Pogórze Łużyckie.
Na południe od Średniogórza Niemieckiego leży Wyżyna Bawarska, geologicznie stanowiąca zapadlisko przedgórskie powstałe w trakcie wypiętrzania Alp. Tektoniczne pochodzenie ma też Nizina Górnoreńska, będąca rowem tektonicznym.
Na południowych krańcach Niemiec znajduje się najwyższe pasmo górskie Niemiec – Alpy Bawarskie, z najwyższym szczytem kraju Zugspitze, o wysokości 2962 m n.p.m.
Główne rzeki Niemiec to:
- Dunaj (wypływający z gór Schwarzwald i płynący przez Bawarię w kierunku Morza Czarnego) z wypływającymi z Alp dopływami – Lech i Inn;
- Ren (wypływający z Alp szwajcarskich, na długim odcinku stanowiący granicę szwajcarsko-niemiecką i francusko-niemiecką i płynący w kierunku Morza Północnego), którego głównym prawostronnym dopływem jest Men (najdłuższa rzeka w całości znajdująca się na teryterium Niemiec);
- Łaba (wypływająca z Karkonoszy w Czechach i płynąca do Morza Północnego, do którego uchodzi estuarium poniżej Hamburga w okolicach Cuxhaven), z dopływami: Hawela (jej dopływ Sprewa przepływa przez Berlin) oraz Saale (Soława) i Mulda;
- Odra (razem z jej dopływem Nysą Łużycką stanowi granice z Polską);
- Wezera i Ems (płynące przez północne Niemcy i wpadające do Morza Północnego).
W Niemczech mamy do czynienia z 2 obszarami występowania jezior:
- pojezierza Niemiec Północnych i Północno-Wschodnich – jeziora polodowcowe powstałe w obszarze młodoglacjalnym ostatniego ze zlodowaceń skandynawskich (jeziora morenowe i rynnowe – Müritz, Schweriner See, Tollensesee i inne),
- przedpole Alp, gdzie powstały duże i głębokie jeziora, których misy utworzyły loby alpejskich lodowców piedmontowych (np. Jez. Bodeńskie, Chiemsee, Ammersee i inne).
Największe jezioro w Niemczech to Jezioro Bodeńskie, o powierzchni 538 km2 i maksymalnej głębokości 254 m to leżące na granicy Niemiec i Szwajcarii.
W Nadrenii w Górach Eifel występują niewielkie jeziora wulkaniczne: kraterowe i maary.
Lasy pokrywają 31% powierzchni Niemiec. Większość z nich to sztuczne drzewostany świerkowe.
STRUKTURA PAŃSTWA I STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
Niemcy są państwem federalnym. Duża część władzy scedowana jest przez rząd centralny (federalny) z kanclerzem na czele na władze poszczególnych landów (krajów). Obecnie wyróżniamy landów:
- Saarę (Kraj Saary),
- Badenię -Wirtembergię,
- Nadrenię - Palatynat,
- Nadrenię Północną - Westfalię,
- Dolną Saksonię,
- Hesję,
- Bawarię,
- Szlezwik - Holsztyn,
- Meklemburgię - Pomorze Przednie,
- Saksonię - Anhalt,
- Brandenburgię,
- Górną Saksonię,
- Berlin,
- Hamburg
i Bremę.
Niemiecka Republika Federalna była jednym z inicjatorów integracji europejskiej. Niemiecki kanclerz – Konrad Adenauer uważany jest za jednego z ojców zjednoczonej Europy. Niemcy od początku należały do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Unii Europejskiej. Inicjowały stworzenie układu z Schengen oraz wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty.
GOSPODARKA
Gospodarka niemiecka jest największą gospodarką Europy i jedną z największych gospodarek świata.
Produkt krajowy brutto Niemiec wynosił w 2010 roku 3 280 mld dolarów amerykańskich, co stawia Niemcy na 4 miejscu na świecie (za gospodarką USA, Chin i Japonii). PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej wynosił 37 260 USD. Wartość niemieckiego eksportu wynosiła w 2010 roku ponad 1,27 bln dolarów amerykańskich, co stanowiło 8,4% wartości światowego eksportu i czyni Niemcy trzecią potęgą handlową na świecie. Niemalże połowa wartości eksportu Niemiec pochodziła ze sprzedaży maszyn, urządzeń i środków transportu. Bilans handlowy Niemiec jest dodatni (więcej towarów sprzedają za granicę niż zza granicy sprowadzają). Główni partnerzy handlowi Niemiec to wysoko rozwinięte kraje Unii Europejskiej: Francja, Niderlandy/Holandia, Włochy, Wielka Brytania, Austria i Belgia oraz USA i Chiny.
Podstawą rozwoju gospodarczego Niemiec w 2 połowie XIX wieku (po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku) i w pierwszej połowie wieku XX był przemysł ciężki – górnictwo w
węgla kamiennego (Zagłębie Ruhry, Zagłębie Saary a przed I Wojną Światową również Górny Śląsk), hutnictwo oraz przemysł maszynowy, a później również chemiczny.
Współcześnie w dawnych niemieckich zagłębiach węgla kamiennego nie wydobywa się już węgla. Do głównych surowców mineralnych wydobywanych obecnie w Niemczech należą:
- węgiel brunatny (regiony wydobycia – okolice Akwizgranu na zachodnich krańcach Niemiec, zagłębie saskie w regionie Lipska i Halle, zagłębie łużyckie w okolicach Cottbus/Chociebuża), Niemcy są jednym z największych producentów węgla brunatnego na świecie, węgiel brunatny jest ważnym surowcem energetycznym (jest głównym paliwem w elektrowniach cieplnych produkujących w 2008 roku ponad 65% energii elektrycznej wytwarzanej w Niemczech);
i sole potasowe i sól kamienna (powiat Salzland w Dolnej Saksonii i okolica Salzgitter), pod względem wielkości wydobycia soli potasowych na 3 miejscu na świecie.
Obecnie Niemcy są 3 po Japonii i Stanach Zjednoczonych największym producentem samochodów. Najbardziej znane niemieckie marki to: Volkswagen (fabryka w Wolfsburgu), Opel, Mercedes (fabryka w Sindelfingen), BMW (fabryka w Monachium).
Także w innych branżach przemysłu działają firmy o uznanej marce na świecie – Siemens (m.in. elektronika użytkowa), BASF (przemysł chemiczny), Henkel (przemysł chemii gospodarczej), Bayer (przemysł farmaceutyczny), ThyssenKrupp (hutnictwo żelaza i stali oraz przemysł metalowy i maszynowy), Adidas (przemysł lekki), Dr. Oetker (przemysł spożywczy) i inne.
W energetyce Niemiec wzrasta rola alternatywnych źródeł energii - w 2011 dostarczały one ok. 20% elektryczności.
Tradycyjne okręgi przemysłowe Niemiec to Nadrenia Północna - Westfalia (Zagłębie Ruhry). aglomeracja reńsko-meńska, aglomeracja berlińska, Stuttgart i Monachium na południu Niemiec.
Są też Niemcy (rolnictwo i przemysł spożywczy) ważnym producentem produktów rolniczych – chmielu, buraków cukrowych, piwa, produktów mleczarskich.
Frankfurt nad Menem jest jednym z najważniejszych centrów finansowych Europy. Tamtejsze lotnisko jest jednym z największych portów lotniczych w Europie.
Port w Hamburgu jest drugim największym (po Rotterdamie w Niderlandach/Holandii) portem morskim w Europie.