Federacja Rosyjska (Rosja)
TERYTORIUM PAŃSTWA
Powierzchnia: 17 075,4 tys. km2 (największe państwo na świecie, ok. 25% tej powierzchni znajduje się w europejskiej części Rosji, co czyni ją również największym państwem europejskim – zajmuje ok. 40% powierzchni Europy). Jeśli uwzględnić terytorium Republiki Krymu razem z Sewastopolem (do marca 2014 roku terytorium Ukrainy, zgpdnie z prawem międzynarodowym dalej nim jest) włączonej 21 marca 2014 roku w skład Federacji Rosyjskiej powierrchnia Rosji wynosiłaby 17 102,5 tys. km2.
Do 1991 roku Federacja Rosyjska wchodziła w skład Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Dzisiejsze granice są więc dawnymi wewnętrznymi granicami w ramach ZSRR – granicami Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
Dzisiejsza Rosja odwołuje się zarówno do imperialnych tradycji Związku Radzieckiego, jak i dawnej carskiej Rosji.
To właśnie carska Rosja, począwszy od końca XVI wieku rozpoczęła podbój i kolonizację Syberii, której skutkiem było opanowanie ziem aż po Ocean Spokojny i granice Chin (ostateczny przebieg tej granicy ustalono w połowie XIX wieku). Ekspansja prowadzona była też na zachodzie i południu, gdzie walki prowadzono ze Szwecją, Rzeczpospolitą, Osmańską Turcją, Persją i innymi mniejszymi państwami i ludami. Efekty widoczne do dnia dzisiejszego to m.in. podbój Kaukazu i stepów przedkaukaskich.
Efektem wygranej przez Związek Radziecki wojny z hitlerowskimi Niemcami i ich sojusznikami (1941-45) było przyłączenie do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej północnej części dawnych Prus wschodnich – dzisiejszy Obwód Kaliningradzki, nadgranicznych obszarów Finlandii i Wysp Kurylskich oraz południowej części Sachalina należących wcześniej do Japonii.
LUDNOŚĆ
Liczba ludności (2011 r.): 141,8 mln mieszkańców (dziewiąte pod względem liczby ludności państwo na świecie, najludniejsze państwo Europy – ok. 77% ludności Rosji zamieszkuje w jej europejskiej części), ale w 1993 roku w Rosji żyło ponad 148,5 mln ludzi (w Rosji obserwujemy więc wyludnianie się); jeśli uznać legalność przyłączenia Krymu do Federacji Rosyjskiej, do powyższej liczby ludności Rosji należałoby doliczyć jeszcze 2,35 mln mieszkańców półwyspu;
Gęstość zaludnienia: 8,3 osoby/km2 (27 osób/km2 w europejskiej części Rosji, 2,5 osoby/km2 w azjatyckiej części Rosji);
Ujemny przyrost naturalny (2011 r.): -0,9‰ (w roku 2000 przyrost naturalny był jeszcze niższy i wynosił -6,5‰), efekt pogorszenia ię opieki zdrowotnej po upadku ZSRR i szerzenia się takich patologii, jak alkoholizm;
Społeczeństwo rosyjskie charakteryzuje się znaczną przewagą liczebną kobiet nad mężczyznami, na 100 mężczyzn przypada 116 kobiet (dawniej przewaga ta wynikała z dużych strat wojennych dotyczących przede wszystkim mężczyzn, obecnie z dużo krótszego życia mężczyzn niż kobiet – o 12 lat), struktura wiekowa ludności jest podobna jak w Polsce,
na 1000 nowo zawartych małżeństw ponad połowa się rozpada (w Polsce nieco ponad 1/4);
Grupy etniczne:
najliczniejsi w Rosji są Rosjanie (mówią językiem ze wschodniosłowiańskiej grupy językowej) – ok. 80% mieszkańców Rosji, zamieszkujący gł. w centralnych i południowych regionach europejskiej części Rosji oraz na południu Syberii i w miastach części azjatyckiej państwa;
następne pod względem liczebności narody (o liczbie członków > 1 mln) to: Tatarzy – 5,3 mln mówiących j. tatarskim (Tatarzy nadwołżańscy), Ukraińcy – 1,8 mln, Baszkirzy (spokrewnieni z Tatarami) - >1,65 mln, Czuwasze (lud turecki, sąsiedzi Tatarów, nawróceni na prawosławie) - >1,63, Czeczeni (zamieszkali na Kaukazie) - >1,35 mln Ormianie - >1,1 mln ludzi; wśród innych stosunkowo licznych grup etnicznych można wymienić: Komiaków w północnej Rosji (w części europejskiej), Mordwinów, Udmurtów i Maryjczyków na Uralu, Awarów, Kabardyjczyków i Osetyńców na Kaukazie, czy Buriatów i Jakutów na Syberii; inne grupy etniczne są często bardzo nieliczne – Czukczów zamieszkujących północno-wschodni kranie Rosji jest kilkanaście tysięcy, a pokrewnym językiem koreckim posługiwało się w 2002 roku tylko 8 osób.
Związek Radziecki był państwem propagującym ateizm i walczącym z kościołami. W 2010 roku w Rosji do ateizmu przyznawało się 13% mieszkańców kraju. Kolejne 25% określało się jako osoby wierzące, ale niereligijne (nie związane z żadną religią). Około 41% mieszkańców Rosji to wierni kościoła ortodoksyjnego (prawosławie wschodnie), następny pod względem liczby wyznawców jest islam (ok. 6,5% mieszkańców Rosji), będący religią dominującą na Kaukazie i wśród tureckojęzycznych narodów nad środkowa Wołgą – Tatarów i Baszkirów. Mniej liczni są wyznawcy innych kościołów chrześcijańskich, buddyści i szamaniści.
Władze jako tradycyjne religie Rosji uznają chrześcijaństwo prawosławne, islam, judaizm i buddyzm.
STOLICA I INNE DUŻE MIASTA
Stolicą Federacji Rosyjskiej jest Moskwa. Liczyła ona w 2010 roku ponad 11,5 mln mieszkańców (jest to jedna z największych metropolii miejskich europy i świata).
Inne duże miasta rosyjskie – o liczbie mieszkańców przekraczającej 1 mln to: Sankt Petersbug (w okresie radzieckim Leningrad, ponad 4,8 mln mieszkańców), Nowosybirsk (ponad 1,4 mln mieszkańców), Jekaterynoburg (w okresie radzieckim Swierdłowsk, >1,3 mln mieszkańców), Niżny Nowogród (>1,25 mln mieszkańców), Kazań (>1,1 mln mieszkańców), Samara (>1,1 mln mieszkańców), Omsk (>1,1 mln mieszkańców), Czelabińsk (prawie 1,1 mln mieszkańców), Rostów nad Donem (>1 mln mieszkańców) i Ufa (> 1 mln mieszkańców). Największe z tych miast leżą w europejskiej części Rosji (Moskwa, Sanki Petersburg oraz miasta nad Wołgą i na Uralu), pozostałe na południowej Syberii (powstały wzdłuż Kolei Transsyberyjskiej).
Ludność miejska stanowi w Federacji Rosyjskiej ok. 73% ogółu ludności kraju.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Terytorium Rosji obejmuje 9 stref czasowych (podróżując po Rosji musimy regulować zegarki).
Linia brzegowa Rosji jest długa i rozczłonkowana.
Terytorium państwa oblewają: Morze Baltyckie na zachodzie i Morze Czarne z Morzem Azowskim na południowym zachodzie, Morze Barentsa, Morze Białe, Morze Karskie, Morze Łaptiewów, Morze Wschodniosyberyjskie i Morze Czukockie (wchodzące w skład Morza/Oceanu Arktycznego) na północy oraz Morze Beringa, Morze Ochockie i wody Oceanu Spokojnego na wschodzie.
Szczególnie rozczłonkowane są północne i wschodnie wybrzeża Rosji. Najważniejsze półwyspy tego wybrzeża to: Płw. Kolski, Płw. Kanin, Płw. Jamał, Płw. Gydański, Płw. Tajmyr, Płw. Czukocki i Płw. Kamczatka. Najważniejsze wyspy i archipelagi wysp należące do Rosji to: Ziemia Franciszka Józefa, Nowa Ziemia (Wyspa Północna i Wyspa Południowa, dawny poligon atomowy Związku Radzieckiego), Ziemia Północna, Wyspy Noworosyjskie, Wyspa Wrangla, Kuryle i Sachalin.
Wśród cieśnin zlokalizowanych u wybrzeży Rosji warto wspomnieć Cieśninę Beringa, oddzielającą Eurazję od Ameryki Północnej (konkretnie od Alaski, która od końca wieku XVIII do 1867 roku należał do Rosji).
W zachodniej części Rosji (część europejska i zachodnia Syberia) przeważają niziny, w części wschodniej góry i wyżyny.
Główne niziny Rosji to: Nizina Wschodnioeuropejska (powierzchnia ok. 5 mln km2, ciągnie się od wschodniej Polski aż po Ural i od Morza Czarnego aż po Morza Barentsa), bagnista Nizina Zachodniosyberyjska (powierzchnia ok. 3 mln km2), Nizina Północnosyberyjska, Jańsko-Indygirska i Kołymska, ciągnące się wzdłuż wybrzeży Morza Arktycznego od ujścia Jeniseju do ujścia Kołymy oraz Nizina Środkowojakucka nad środkowym biegiem Leny na Syberii.
Niziny Wschodniorosyjską i Zachodniosyberyjską rozdzielają stare (zostały sfałdowane w orogenezie hercyńskiej), niezbyt wysokie góry Ural (o wysokości sięgającej prawie 1 900 m n.p.m.).
Pomiędzy Niziną Zachodniosyberyjską i Niziną Środkowojakucka położona jest Wyżyna Środkowosyberyjska (powierzchnia ok. 3,5 mln km2, wysokość do ok. 1 700 m n.p.m. – Góry Putorana).
Południowa i wschodnia Syberia zdominowane są przez góry. Ich główne pasma to: Góry Wierchojańskie, Góry Czerskiego, Góry Czukockie, Góry Koriackie i Góry Środkowe we wschodniej Syberii i na Kamczatce.
Wzdłuż południowych granic syberyjskiej części Rosji ciągną się pasma: Ałtaj (z najwyższym szczytem Biełucha – 4 506 m n.p.m. na granicy rosyjsko-kazachskiej), Sajany, Góry Jabłonowe, Góry Stanowe, Pasmo Stanowe, Góry Ałdańskie i Sichote Aliń (w Kraju Nadmorskim na południowo-wschodnim krańcu Rosji).
Najwyższy szczyt Rosji – Elbrus (5 642 m n.p.m.) położony jest w głównym paśmie gór Kaukaz, na granicy rosyjsko-gruzińskiej.
Na północ od Przedkaukazia leży Nizina Nadkaspijska (leży w Rosji i Kazachstanie), stanowiąca jeden z większych w Europie i Azji obszarów depresyjnych (brzeg Morza/jeziora Kaspijskiego położony jest 28 m p.p.m.).
Geologicznie dwie najważniejsze struktury w granicach Rosji to prekambryjskie platformy: wschodnioeuropejska (podłoże Niżu wschodnioeuropejskiego, pojawiające się na powierzchni na Płw. Kolskim)
i syberyjska (podłoże Wyżyny Środkowosyberyjskiej).
Otaczają je zapadliska przedgórskie i górotwory orogenez: prekambryjskich (np. Bajkalidy), kaledońskiej (np. Ałtaj), hercyńskiej (np. Ural, Góry Jabłonowe) i alpejskiej (Kaukaz, Góry Wierchojańskie – początkowe fazy orogenezy, Góry Koriackie i Środkowe na Kamczatce).
Na Kamczatce do dnia dzisiejszego obserwujemy silną aktywność wulkaniczną (28 aktywnych wulkanów, m.in. Kronocka Sopka – 3 528 m n.p.n., ostatnia erupcja w 1928 roku i liczne gejzery).
Przez terytorium Rosji płynie wiele dużych rzek. Najdłuższa rzeka Rosji to Lena (o długości 4 400 km). Inne duże rzeki wpadające do północnych mórz to: Dwina, Peczora, Ob z Irtyszem, Jenisej, Indygirka i Kołyma. Największą rzeka w zlewisku Oceanu Spokojnego jest Amur (przez wiele kilometrów rzeka graniczna pomiędzy Rosją a Chinami).
Do Bałtyku uchodzą rzeki Newa i Pregoła (w Obwodzie Kaliningradzkim), a do Morza Azowskiego Don. Najdłuższa rzeka Europy – Wołga (o długości 3 531 km) uchodzi do Morza Kaspijskiego, największego na świecie jeziora (jest to jezioro słonowodne). Dorzecze Wołgi stanowi część obszaru bezodpływowego, z którego wody powierzchniowe nie spływaja do żadnego z oceanów.
Większość rzek ma reżim śnieżno-opadowy (zasilane są przez roztopy i opady). Wielkie rzeki syberyjskie w okresie zimowym zamarzają na wiele miesięcy. Nierównomierne roztopy (wcześniejsze w górnych biegach tych rzek leżących na południu) powodują tam w wiosenne powodzie.
Na obszarze Rosji występują liczne jeziora. Najwięcej jest ich w północno-wschodniej części Rosji (jeziora polodowcowe i tektoniczno-polodowcowe) – Ładoga (o powierzchni tafli wody prawie 18 tys. km2 – największe jezioro w Europie), Onega, Ilmień, Pejpus (na granicy z Estonią). Inny region występowania jezior to południowa część niziny Zachodniosyberyjskiej (np. Jezioro Czany). Jeziora w tym regionie są często słonowodne. Słonowodne jest też największe jezioro świata, tradycyjnie znane jako Morze Kaspijskie. Jego północne wybrzeże należy do Rosji. W całości w Rosji leży tektoniczne Jezioro Bajkał – o powierzchni 31,5 tys. km2. Jest to najgłębsze jezioro świata – maksymalnie 1620 m głębokości, największy i najstarszy słodkowodny zbiornik wodny świata. Inne duże jezioro na Syberii to Chanka na granicy rosyjsko-chińskiej w Kraju Nadmorskim.
Poza naturalnymi zbiornikami wodnymi na rosyjskich rzekach stworzono w celach energetycznych wiele sztucznych zbiorników wodnych , np.: Zbiornik Rybiński na Wołdze (o powierzchni >4,5 tys. km2, czy zbiornik Krasnojarski na Jeniseju (o powierzchni >2 tys. km2).
Na obszarze Rosji wyraźnie zaznacza się strefowość klimatyczna.
Większa część kraju znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego. W kierunku wschodnim rośnie stopień kontynentalizmu klimatu. przejawia się to we wzroście rocznych amplitud temperatury powietrza – w zachodniej Rosji wynosi ona ok. 22°C i rośnie do 60°C we wschodniej Syberii. Tam właśnie w Ojmiakonie zarejestrowano najniższą temperaturę powietrza na półkuli północnej -77,8°C w trakcie zimy 1938/39. Nad Morzem Ochockim w Kraju Nadmorskim klimat ten ma cechy monsunowe.
Północne krańce Rosji znajdują się w strefie klimatu okołobiegunowego (subpolarnego i polarnego).
Na południowych krańcach Rosji (Kaukaz Północny, pogranicze rosyjsko-kazachskie występują bardzo niskie opady - <200 mm rocznie). Na Przedkaukaziu, w Jaszkul w Kałmucji, zarejestrowano też w lipcu 2010 roku najwyższą w Rosji temperaturę powietrza +44°C.
Nad Morzem Czarnym w okolicach Soczi występuje klimat podzwrotnikowy, ciepły i wilgotny.
Strefowość klimatyczna i rozkład opadów znajdują swoje odbicie w strefowości roślinnej. Na dalekiej północy występuje tundra i poligonalne gleby tundrowe. Na południe od tej strefy dominuje tajga (borealne lasy szpilkowe, na zachodzie gł. świerkowe-sosnowe, na wschodzie modrzewiowe) i gleby bielicowe. Na kształtowanie się gleb w tym obszarze (gł. na Syberii) wpływa też obecność wieloletniej zmarzliny (odmarzającej tylko w ciepłej części roku) i zabagnienie tego obszaru (częste oglejenie gleby). Dalej na południe w warunkach klimatu umiarkowanie ciepłego (europejska część Rosji i Kraj Nadmorski na dalekim Wschodzie) dominują lasy mieszane i liściaste. Na południu Rosji w warunkach klimatu suchego występują stepy, które rozwinęły się na żyznych czarnoziemach i nieco mniej żyznych kasztanoziemach Lokalnie występują tam tez gleby słone. Jest to obszar, w którym wieją suchowieje przyczyniające się do erozji gleb.
Bogactwo świata roślinnego powoduje tez, że można spotkać w Rosji wiele rzadkich gatunków zwierząt. Na Dalekim Wschodzie występuje tygrys syberyjski, na wybrzeżach Morza arktycznego żyją morsy i niedźwiedzie polarne i pieśce (żyły tam też dzikie renifery, dziś udomowione i stanowiące podstawę koczowniczego pasterstwa wielu ludów Syberii). W tajdze występują niedźwiedzie brunatne, rysie, jenoty, jelenie, sowa uralska i głuszec (podstawa ważnej w dalszym ciągu gałęzi gospodarki na Syberii, jaką jest myślistwo). Na stepach występują antylopy takie jak suhak, gryzonie takie jak susły, czy smużka stepowa.
STRUKTURA PAŃSTWA I STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
Federacja Rosyjska jest państwem federalnym. Poszczególne jednostki administracyjne posiadają jednak różny stopień samodzielności w stosunku do władz federalnych w Moskwie. Najsilniej uzależnione od władzy centralnej są kraje i obwody, których władze (gubernatorzy) mianowane są przez rząd federalny. Nominalnie większy samorząd (zwłaszcza w sprawach edukacyjnych i kulturalnych) mają republiki. Istnieją one na terenach, gdzie występują licznie mniejszości narodowe (chociaż Rosjanie też są tam liczni, np. w Tatarstanie stanowią prawie 40% ludności). Na ich czele stoją prezydenci; okok języka rosyjskiego językiem oficjalnym są w nich języki narodowe dominujących grup etnicznych. Na terenie Federacji rosyjskiej istnieje obecnie 21 republik. Są to: Republika Adygei, Republika Czeczeńska, Republika Dagestanu, Republika Inguszetii, Republika Kabardyjsko-Bałkarska, Republika Kałmucji, Republika Karaczajsko-Czerkieska i Republika Osetii Północnej (zamieszkujący ja Osetyńscy to jedyny chrześcijański rodzimy naród północnego Kaukazu) na Kaukazie Północnym i Przedkaukaziu, Republika Karelii i Republika Komi w północnej części europejskiej Rosji, Republika Czuwaska, Republika Mari El, Republika Mordowii i Republika Udmurcka pomiędzy Wołgą i Kamą a Uralem, Republika Tatarstanu i Bszkortostanu nad środkowa Wołga i na pograniczu rosyjsko-kazachskim, Republika Ałtaju, Republika Buriacji, Republika Chakasji i Republika Tuwy w południowej Syberii oraz Republika Sachy w Jakucji w środkowej Syberii.
Rosja podejmuje też próby integracji z innymi byłymi republikami radzieckimi (obszar postradziecki uważany jest przez władze rosyjskie za rosyjska stefę wpływów). Powstała po rozwiązaniu ZSRR Wspólnota Niepodległych Państw nie spełnia do końca rosyjskich oczekiwań odnośnie bliskości współpracy.
Od 2010 roku istnieje Unia Celna Białorusi, Kazachstanu i Rosji (na granicach z Białorusią i Kazachstanem, na granicy tych państw nie ma kontroli granicznej). Chęć przynależności do unii celnej wyraziły też: Kirgistan i Tadżykistan. Władze rosyjskie chcą przyciągnąć do unii Ukrainę, zwalczając jednocześnie plany stowarzyszeniowe Ukrainy z Unią Europejską. Wcześniej (2000) powstała Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza, mająca na celu integrację państw WNP w zakresie: polityki celnej, transportowej, rolniczej i energetycznej (zwłaszcza w zakresie wspólnego wydobycia serowców energetycznych państw Azji Środkowej).
Chęć najściślejszej współpracy z Rosją przejawia Białoruś, od 2000 roku łączy je Związek Rosji i Białorusi, który w założeniu miał przekształcić się w konfederację 2 państw. Łączą je sprway gospodarce, ale też i współpraca wojskowa - m.in. wspólne manewry wojskowe. W praktyce integracja 2 partnerów napotyka jednak trudności, do których należały m.in. rosyjskie sankcje gazowe nałożone w 2004 roku na Białoruś.
GOSPODARKA
Gospodarka rosyjska jest jedną z największych gospodarek świata.
Produkt krajowy brutto Rosji wynosił w 2010 roku prawie 1 480 mld dolarów amerykańskich, co stawia Rosję na 11 miejscu na świecie. PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej wynosił 19 840 USD (był podobny do PKB PPP/per capita w Polsce).
Wartość rosyjskiego eksportu wynosiła w 2010 roku ponad 397,5 mld dolarów amerykańskich, co stanowiło 2,4% wartości światowego eksportu. Prawie 70% wartości rosyjskiego eksportu dostarczał eksport paliw, kolejne 3,5% eksport innych surowców mineralnych, a tylko nieco ponad 25% wartości eksportu pochodziło ze sprzedaży produktów przetwórstwa przemysłowego (w tym tylko ok. 3% z eksportu maszyn i środków transportu). Produkty przetwórstwa przemysłowego stanowią jednocześnie ok. 80% wartości rosyjskiego importu. Wskazuje to wyraźnie, że Rosja jest współcześnie przede wszystkim państwem surowcowym, nie zaś przemysłowym. Niemniej jednak saldo obrotów handlu zagranicznego Rosji jest wyraźnie dodatnie (w roku 2010 wynosiło +168 mld dolarów amerykańskich), ale jednocześnie wartość rosyjskiego eksportu jest zmienna w zależności od popytu na ropę naftową i gaz ziemny na rynkach światowych. Duży popyt na paliwa na rynkach swiatowych powoduje, ze Rosja jest jednym z państw o największych rezerwach walutowych na świecie.
Eksport skierowany jest głównie do krajów Europy Zachodniej i Środkowej (Niderlandów/Holandii, Włoch, Niemiec i Polski) i do europejskich sąsiadów – na Ukrainę i Białoruś. Wzrasta też eksport do państw azjatyckich – Turcji i Chin (postrzegane są jako potencjalny odbiorca dużych ilości rosyjskiej ropy i gazu).
Towary do Rosji sprowadzane są gł. z Chin (prawie 16% wartości rosyjskiego importu), Ukrainy oraz z wysoko rozwiniętych państw świata (import towarów przemysłowych z Niemiec, USA, Japonii, Francji i Włoch).
Rosja posiada jedne z największych na świecie zasobów węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej i największe rozpoznane zasoby gazu ziemnego.
Wydobycie węgla (gł. w Zagłębiu Peczorskim - Workuta i okolice, Zagłębiu Kuźnieckim na Syberii, w rosyjskiej części Zagłębia Donieckiego i w Zagłębiu Dalekowschodnim) plasuje Rosję na 6 miejscu na świecie.
Duże jest też wydobycie węgla brunatnego, wydobywanego m.in. w Zagłębiu Podmoskiewskim i w zagłębiu Kańsko-Aczyńskim na Syberii.
Była też Rosja w 2009 roku największym na świecie producentem ropy naftowej (wydobycie na Przedkaukaziu, Powołżu, nad Peczorą, na Nizinie Zachodniosyberyjskiej oraz na Sachalinie) – chociaż drugim na świecie eksporterem ropy naftowej (po Arabii Saudyjskiej)
oraz drugim największym (po USA) producentem gazu ziemnego na świecie – największe złoża położone są w północnej części Niziny Zachodniosyberyjskiej (m.in. na Płw. Jamał).
Ma też Rosja bogate złoża rud metali: rud żelaza (Kurska Anomalia Magnetyczna, Płw. Kolski, Ural, Zagłębie Kuźnieckie), rud niklu (Norylsk na Płw. Tajmyr i Płw. Kolski), rud miedzi (na Uralu i w Norylsku) oraz platyny i platynowców – palladu, osmu, irydu i innych (m.in. na Uralu). Jest też Rosja ważnym producentem diamentów (25% wydobycia światowego w 2005 roku) – gł. w Jakucji i fosforytów (apatytów) – m.in. na Płw. Kolskim.
Perspektywicznie duże zasoby surowców mineralnych (zwłaszcza ropy naftowej i gazu ziemnego) mogą być w przyszłości wydobywane spod dna Morza Arktycznego (o te zasoby Rosja rywalizuje z innymi państwami regionu – USA, Kanadą i Norwegią).
Produkcja energii elektrycznej w Rosji wynosiła w 2010 roku 1037 terawatogodzin (TWh) – ok. 5% energii elektrycznej wyprodukowanej na świecie. Jako, że zużycie energii elektrycznej w Rosji jest mniejsze niż produkcja, jest Rosja eksporterem elektryczności (dostarcza ją m.in. na Litwę, do Polski, Finlandii i Turcji). W roku 2008 ok. 68% elektryczności pochodziło z elektrowni cieplnych i po około 16% z elektrowni wodnych i jądrowych. Dwie elektrownie wodne w Rosji – Krasnojarska na Jeniseju (o mocy 6 000 MW i rocznej produkcji ok. 20,5 TWh) i Bracka na Angarze (o mocy 4 500 MW i rocznej produkcji ok. 22 TWh) znajdują się wśród 10 największych hydroelektrowni na świecie. Największą elektrownia na świecie opalana gazem ziemnym jest elektrownia w Surgucie (w zachodniej Syberii), o mocy ponad 5 500 MW.
Jest Rosja dzięki taniej energii elektrycznej drugim największym producentem aluminium na świecie (huty znajdują się na m.in. Uralu i w okolicach Kuźniecka). Jest też Rosja piątym największym producentem stali surowej na świecie (i ważnym eksporterem stali i wyrobów stalowych) oraz dużym producentem miedzi.
Jest też Rosja, dzięki żyznym glebom strefy stepowej jednym z większych producentów pszenicy na świecie.
Mimo dominacji w eksporcie Rosji surowców mineralnych jest też Rosja ważnym producentem wyrobów hutniczych, broni, sprzętu lotniczego na świecie (przemysł zbrojeniowy był silnie rozbudowany w dawnym Związku Radzieckim) i samochodów (m.in. samochody ciężarowe marki Kamaz). Rosyjskie firmy z sektora kosmicznego świadczą usługi wystrzeliwania na orbitę okołoziemską sztucznych satelitów Ziemi (telekomunikacyjnych i innych).
Duże terytorium państwa powoduje, że w transporcie pasażerskim na terenie Rosji duże znaczenie ma transport lotniczy. Dużo większe znaczenie niż w Polsce ma też transport rzeczny. W europejskiej części Rosji dobrze rozwinięty jest też transport kolejowy. W części azjatyckiej Rosji kluczowe znaczenie w transportowe ma Linia Transsyberyjska (z Moskwy do Władywostoku) 0 najdłuższa linia kolejowa na świecie (>9 200 km), wybudowana jeszcze przed Rewolucją Październikową i w całości zelektryfikowana do 2003 roku. W roku 2003 zakończono tez budowę północnej odnogi Kolei Transsyberyjskiej (Bajkalsko-Amurskiej Magistrali).