Minerały to jednorodne chemicznie i fizycznie naturalne składniki skorupy ziemskiej o budowie krystalicznej. Minerały będące głównymi składnikami skały nazywamy minerałami skałotwórczymi. Te, które w skale występują w małej ilości nazywamy minerałami dodatkowymi.
Minerałami nie są np.: obsydian (szkliwo wulkaniczne), opal, bursztyn, czy gagat (bitumiczna odmiana węgla brunatnego). Substancje te zaliczamy do mineraloidów.
Cechy minerałów to: układ krystalograficzny (np. układ regularny, rombowy, heksagonalny), twardość (w skali Mohsa), barwa i połysk (to, jak odbija się światło, np. połysk diamentowy, metaliczny, matowy), rysa (barwa minerału startego na proszek) – czarny hematyt po starciu jest czerwony, łupliwość lub przełam i gęstość.
 |
| Kryształy talku; autor: Didier Descouens (11.11.2012), źródło: wikipedia.org |
Twardość to opór na zarysowanie powierzchni ostrzem albo zdolność do rysowania różnych materiałów. Stopniuje ją umowna skala Mohsa (10 stopni):
- wartości 1 w tej skali odpowiada kruszący się w palcach talk,
- wartości 2 – gips, który można zarysować paznokciem,
- wartości 3 – kalcyt, który można zarysować monetą z brązu,
- wartości 4 – fluoryt, który można zarysować żelaznym gwoździem,
- wartości 5 – apatyt, który można zarysować mocno stalowym gwoździem,
- wartości 6 – ortoklaz, który można zarysować stalowym ostrzem, ale słabo,
- wartości 7 – kwarc, który słabo rysuje szkło,
- wartości 8 – topaz, pozostawiający wyraźną rysę na szkle,
- wartości 9 – korund, pozostawiający bardzo głęboką rysę na szkle,
- wartości 10 – diament, tnący szkło.
Liczba znanych minerałów wynosi ponad 4000. Biorąc pod uwagę skład chemiczny skorupy ziemskiej nie powinno dziwić, że tak wiele wśród minerałów skałotwórczych to krzemiany i glinokrzemiany. Do najpospolitszych należą:
- kwarc (trygonalny lub heksagonalny ditlenek krzemu),
- skalenie (jednoskośne lub trójskośna glinokrzemiany potasu, sodu i wapnia) – plagioklazy, oligoklaz i in.,
- miki (jednoskośne glinokrzemiany potasu, sodu, wapnia, glinu, magnezu, żelaza, manganu) – biotyt/mika czarna, muskowit/mika biała,
- kalcyt (trygonalny węglan wapnia),
- amfibole (rombowe lub jednoskośne krzemiany i glinokrzemiany wapnia, magnezu, glinu, żelaza, sodu)
- oliwiny (rombowe krzemiany magnezu i żelaza).
Z wietrzenia skaleni tworzą się drobnołuseczkowe minerały ilaste, w tym np. kaolinit (trójskośny lub jednoskośny zasadowy krzemian glinu). Minerały ilaste to główny składnik ilastych skał osadowych.
Do minerałów dodatkowych, występujących powszechnie, ale w małej ilości należą m.in. hematyt (heksagonalny tlenek żelaza), cyrkon (tetragonalny krzemian cyrkonu), czy apatyt (heksagonalny fosforan wapnia).
 |
| Topaz; autor i źródło: Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0 |