Na sytuację międzynarodową Polski od stuleci decydujący wpływ ma położenie pomiędzy Niemcami (lub krajami niemieckojęzycznymi) na zachodzie a Rosją na wschodzie.
Wynikiem porozumienia naszych sąsiadów w XVIII wieku były rozbiory i zniknięcie państwa polskiego na ponad 100 lat z mapy politycznej Europy (wynikało też z wewnętrznej słabości Rzeczpospolitej i błędnych kalkulacji politycznych dominujące klasy społecznej – szlachty, która w sąsiadach widziała gwaranta swojej niezależności w sporach z pragnącą się wzmocnić władzą centralną).
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Polska próbowała (nieskutecznie) pozostać niezależna od swoich sąsiadów. Po drugiej wojnie światowej niedobrowolnie znalazła się w obozie państw Europy Środkowo-Wschodniej zależnych od Związku Radzieckiego (sukcesor carskiej Rosji w obszarze euroazjatyckim). Politycznie i militarnie wyrażało się to w przynależności do paktu wojskowego znanego jako Układ Warszawski (istniał w latach 1955-1991), skierowanego przeciwko USA i jego sojusznikom (państwa Europy Zachodniej i Kanada). Gospodarczo Polska współpracowała z pozostałymi krajami socjalistycznymi Europy i Azji w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), istniejącej w latach 1949-1991. Swojego rodzaju gwarantem lojalności Polski był kontyngent Armii Radzieckiej stacjonujący na terenie Polski (ok. 50 tys. żołnierzy w 1990 roku) stacjonujący na dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim.
Sytuacja geopolityczna Polski zmieniła się po utracie władzy przez komunistów w 1989 roku, zjednoczeniu Niemiec w 1989 roku i rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991 roku.
Ważnym elementem polityki zagranicznej Polski jest próba budowania przyjaznych (lub przynajmniej nie wrogich) stosunków politycznych z sąsiadami. Przed II Wojną światowa Polska miała przyjazne stosunki tylko z Rumunia i Łotwą. Z pozostałymi sąsiadami stosunki były często napięte, toczyły się też z nimi spory terytorialne.
Jednoczące się Niemcy stanowiły problem dla Polski, która w 1945 roku przejęła dawne niemieckie prowincje wschodnie, z których przymusowo wysiedliła większość ludności niemieckiej. Pierwszy układ normalizujący stosunki polsko niemieckie (miedzy PRL i RFN) podpisano w 1970 roku. Najważniejszym z jego założeń była nienaruszalność granic ustalonych umową poczdamską wielkich mocarstw. Po zjednoczeniu Niemiec Polska uzyskała wspólną granicę z RFN. Układ graniczny uznający przebieg granicy powojennej pomiędzy Polską został podpisany w dniu 14 listopada 1990 roku.
W kolejnych latach Niemcy były polskim adwokatem w procesie integracji z NATO i UE. W Unii Europejskiej Niemcy są głównym partnerem gospodarczym Polski. Mimo łączących je z Polska wspólnych interesów jest jednak sporo różnic w europejskiej strategii Polski i naszego zachodniego sąsiada. Należy do nich np. polityka klimatyczna, gdzie Polska broni swojego sektora węglowego, a Niemcy chcieliby jego marginalizacji w całej UE i promowania Zielonej Energetyki. Z kolei polska strona zarzuca Niemcom, że we współpracy energetycznej z Rosją lekceważy obiekcje strony polskej (zwłaszcza sprawa Gazociągu Północnego).
Granice wschodnie Polski zostały wyznaczone przez stronę radziecką (w dużym stopniu samego Józefa Stalina) na przełomie 1944 i 1945 roku (na konferencji w Jałcie została ona zaaprobowana przez aliantów zachodnich), nawiązując do propozycji linii demarkacyjnej pomiędzy armią polska a Armia Czerwoną w trakcie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, znanej jako linia Curzona. Znaczna korekta granicy miała miejsce w roku 1951. Granice Polski z Obwodem Kaliningradzkim Rosji, Litwą, Białorusią i Ukrainą pokrywają się z dawną granicą radziecką.
Ważnym elementem normalizacji stosunków Polski ze wschodnimi sąsiadami (zwłaszcza z Rosją) było wycofanie wojsk radzieckich z terytorium Polski (zakończone w 1993 roku).
W stosunkach z Rosją trudno jest o równoprawne stosunki. Rosja bowiem jako mocarstwo jądrowe i główny sukcesor Związku Radzieckiego nie do końca jest w stanie pogodzić się utrata swojej dominacji nad państwami Europy Środkowo-Wschodniej. Wstąpienie Polski do NATO pogorszyło jeszcze te relacje, gdyż pakt ten uważany jest przez rosyjskich polityków i wojskowych za strategicznego rywala Rosji w Europie (blisko granicy Polski w Kaliningradzie znajduje się dowództwo rosyjskiej Floty Bałtyckiej, baza morska osłaniana jest przez 25 tys. żołnierzy wojsk lądowych i piechoty morskiej, kilkadziesiąt samolotów, na terenie obwodu znajduje się też taktyczna broń jądrowa). Również promowanie przez stronę polską rozwoju demokracji na Białorusi i Ukrainie i idei poszerzenia Unii Europejskiej na wschód jest postrzegane jako akt wrogi w stosunku do interesów rosyjskich.
Równocześnie jednak utrzymujemy bliskie kontakty gospodarcze z Rosją, a sami Rosjanie często odwiedzają nasz kraj w celach turystycznych.
Po roku 1989 Polska wspierała aspiracje niepodległościowe państw bałtyckich, w tym Litwy. Razem z Litwinami dążyliśmy do integracji ze strukturami euro-atlantyckimi. Obecnie Litwa, podobnie jak Polska jest członkiem tych struktur. Wzajemne stosunki obciąża różna ocena wydarzeń z przeszłości – zwłaszcza działań polskich w stosunku do Wileńszczyzny w okresie międzywojennym oraz stosunek władz litewskich do mniejszości polskiej na Litwie.
Dobrosąsiedzkie stosunki łączą Polskę z Ukrainą (mimo ciągle żywej pamięci o ostrym konflikcie etnicznym na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1918-1919 i 1943-1947).
Polska współpracuje z Ukrainą gospodarczo i wojskowo (m.in. w ramach Polsko-Ukraińskiego Batalionu Sił Pokojowych). Promuje też włączenie Ukrainy do struktur europejskich w ramach Polityki Wschodniej UE (perspektywa stowarzyszenia Ukrainy z UE, odrzucona przez rząd ukraiński pod koniec 2013 roku) oraz rozwój demokracji w tym kraju.
Trudniejsze są stosunki Polski (i całej Unii Europejskiej) z Białorusią. Mimo braku większych konfliktów etnicznych w przeszłości miedzy Polakami i Białorusinami rządzona autorytarnie (przez prezydenta Aleksandra Łukaszenkę) i wiążąca się politycznie i gospodarczo z Rosją Białoruś postrzega Polskę jako wroga, dążącego do destabilizacji sytuacji politycznej na Białorusi.
Stosunki z południowymi sąsiadami (Republiką Czeską i Słowacją) układają się dobrze. Granica państwowa pokrywa się w dużym stopniu z granicą polsko-czechosłowacka i niemiecko-czechosłowacką w 1938 roku. Po powojennych sporach ostatecznie jej przebieg ustalił traktat graniczny z 1958 roku. Obecnie Polska, Słowacja i Czechy są członkami Unii Europejskiej i NATO. Przed akcesją wszystkie te państwa (oraz Węgry) koordynowały działania w zakresie integracji europejskiej w ramach tzw. Grupy Wyszechradzkiej.
Ważnym elementem polityki zagranicznej Polski i jednocześnie gwarantem jej bezpieczeństwa i dobrobytu (w założeniu) jest przynależność do organizacji międzynarodowych, w tym zwłaszcza:
- Organizacji Narodów Zjednoczonych (Polska jest członkiem ONZ od początku jej istnienia w 1945 roku, pięciokrotnie zasiadała w Radzie Bezpieczeństwa ONZ jako członek nie stały, polscy żołnierze uczestniczyli też w misjach rozjemczych i stabilizacyjnych ONZ, m.in. na Wzgórzach Golan w strefie demarkacyjnej pomiędzy siłami syryjskimi i izraelskimi, na Bałkanach i w Czadzie);
- NATO (Polska jest członkiem paktu od 1999 roku, polskie jednostki prowadzą obecnie działania w ramach sił NATO w Afganistanie i Kosowie, polskie lotnictwo strzegło przestrzeni lotniczej nad państwami bałtyckimi, a polskie okręty wojenne uczestniczyły w służbie patrolowej na Morzu Śródziemnym),
i Unii Europejskiej (jesteśmy jej członkiem od 1 maja 2004 roku, od 2007 roku Polska znalazła się w strefie Schengen i zniesiono kontrole na większości granic Polski, strona polska nie planuje jednak w najbliższych latach wejść do unii walutowej).
W ostatnich dwudziestu kilku latach ważnym partnerem dla Polski były też Stany Zjednoczone Ameryki (gł. jako gwarant polskiego bezpieczeństwa w ramach NATO). Ranga tych relacji zmniejszyła się jednak w ostatnich latach, z racji mniejszego zainteresowania administracji amerykańską sytuacją w Europie.