Ochrona przyrody w Polsce ma już 1000-letnią tradycję. Już w XI wieku Bolesław Chrobry ograniczył polowania na bobry (pierwsze zakazy służyły głównie zachowaniu dla władcy zwierzyny łownej).
Obecnie ochronę przyrody w Polsce reguluje Ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku. Ustanowiła ona 9 form ochrony przyrody. Są to:
- parki narodowe (jest ich 23, o łącznej powierzchni ponad 3 145,7 km2, pierwsze utworzono w 1923 roku),
- rezerwaty przyrody (jest ich 1469, o łącznej powierzchni 1 644,6 km2, pierwszy powstał w 1827 roku),
- parki krajobrazowe (jest ich 121, o łącznej powierzchni 26 077,3 km2, pierwszy utworzono w 1976 roku),
- obszary chronionego krajobrazu (jest ich 386, o łącznej powierzchni 70 781,2 km2, zaczęto je tworzyć w 1975 roku),
- pomniki przyrody (jest ich 36 318, chronią zwykle pojedyncze obiekty, cenne ze względów naukowych i kulturowych – drzewa i grupy drzew – np. Dąb Bartek k. Zagnańska, czy Dęby Rogalińskie w Wielkopolsce oraz głazy narzutowe i inne obiekty przyrody nieożywionej - np. Trygław w Tuchowie na Pomorzu Zachodnim, największy głaz narzutowy w Polsce, pierwsze pomniki przyrody ustanowiono na ziemiach pruskich w XIX wieku),
- stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej (jest ich 157, o łącznej powierzchni prawie 9 km2, są to ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, skamieniałości i tworów mineralnych, przykładem jest stanowisko dokumentacyjne TRIAS – miejsce nagromadzenia skamieniałości gadów sprzed 225 mln lat w kopalni iłów w Krasiejowie w województwie opolskim),
- użytki ekologiczne (jest ich 6 952, o powierzchni 516,5 km2, są to pozostałości ekosystemów naturalnych, których ochrona służy zachowaniu bioróżnorodności biologicznej, mogą to być oczka wodne, kępy drzew, starorzecza, skarpy itp.),
- zespoły krajobrazowo-przyrodnicze (jest ich 324, o łącznej powierzchni 949,3 km2, są to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego warte ochrony ze względu na walory przyrodnicze, takie jak projektowany na Górnym Śląsku Kłodnicko-Widowski Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy, który w zamyśle obejmie Wzgórza Widowskie, oraz kilka zespołów pałacowych i zabytkowych kościołów wraz z terenami rolnymi i leśnymi),
- obszary NATURA 2000 (jest ich 983, obejmują 93 626,6 km2).
Poza pomnikami przyrody (obiekty punktowe) są to obiekty obszarowe. Najbardziej rygorystycznie przyroda chroniona jest w parkach narodowych i w rezerwatach przyrody. Ich tworzenie wiąże się z największymi utrudnieniami dla prowadzenia działalności gospodarczej.
Wśród wymienionych form ochrony przyrody wyróżniają się obszary NATURA 2000 (dwa rodzaje: obszary specjalnej ochrony siedlisk i obszary specjalnej ochrony ptaków). NATURA 2000 to program ogólnoeuropejski, którego celem jest zachowanie gatunków i siedlisk uważanych za szczególnie cenne w skali całej Europy i jednocześnie zagrożone. Obecnie sieć obszarów NATURA 2000 obejmuje prawie 20% powierzchni Polski.
Nie licząc Obszarów NATURA 2000 (które często pokrywają się z innymi formami ochrony przyrody) obszary ochrony przyrody obejmują ok. 32% powierzchni kraju.
Dziesięć polskich obiektów ochrony przyrody zostało uznane za rezerwaty biosfery UNESCO w ramach programu Man and the Biosphere (MAB). Są to obszary reprezentatywne dla biomów danego regionu, będące rozkładem harmonijnego współżycia człowieka i przyrody. W Polsce są to m.in.: Białowieski Park Narodowy, Jezioro Łuknajno na Pojezierzu Mazurskim, czy Tatrzański Park Narodowy (polsko-słowacki).
Uzupełnieniem tego systemu jest najstarsza forma ochrony przyrody, czyli ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt. W Polsce pod ochroną gatunkową znajduje się około 400 gatunków zwierząt, 213 gatunków roślin oraz 265 gatunków grzybów i porostów.