Według Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku park narodowy to:
Obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Na terenie parku wyróżniamy 3 strefy o różnym stopniu ochrony: strefę ochrony ścisłej, strefę ochrony częściowej i strefę ochrony krajobrazowej. Wokół parku obowiązkowo wyznacza się otulinę parku narodowego. Teren parków narodowych udostępniony jest dla ruchu turystycznego; ruch turystyczny może jednak odbywać się wyłącznie na wyznaczonych ścieżkach turystycznych (najwięcej turystów - >2 mln rocznie - odwiedza Tatrzański Park Narodowy).
Parki odgrywają dużą rolę w edukacji ekologicznej (parkom towarzyszą muzea przyrodnicze). W parkach narodowych prowadzone są też programy badawcze.
Parki narodowe w Polsce
W Polsce są obecnie 23 parki narodowe. Ich łączna powierzchnia wynosi 3 145,7 km2 (ok. 1% powierzchni kraju). Najstarszym parkiem narodowym w Polsce jest Pieniński Park Narodowy. Utworzono go w czerwcu 1932 roku. W tym samym roku – 2 miesiące później – utworzony został Białowieski Park Narodowe. Kolejne parki narodowe powstały po II Wojnie Światowej. Najmłodszym parkiem narodowym w Polsce jest Park Narodowy Ujście Warty, utworzony w 2001 roku. Od wielu lat w planach jest utworzenie parków narodowych: Jurajskiego (na niewielkim fragmencie Jury Krakowsko-Częstochowskiej pomiędzy Częstochową i Zawierciem), Turniańskiego (w regionie Pogórza Przemyskiego na granicy polsko-ukraińskiej) i mazurskiego (w obecnym Mazurskim Parku Krajobrazowym obejmującym Krainę Wielkich Jezior Mazurskich). Największym parkiem narodowym jesy Biebrzański Park Narodowy (powierzchnia ponad 592 km2), utworzony w 1993 roku, w dolinie Biebrzy w północno-wschodniej Polsce. Najmniejszym parkiem narodowym w jest Ojcowski Park Narodowy (powierzchnia ok. 21,5 km2), położony na południowym krańcu Jury Krakowsko-Częstochowskiej, na północ od Krakowa, założony w 1956 roku.
Polskie parki narodowe - lista i podstawowe informacje
1. Babiogórski Park Narodowy, utworzony w 1954 roku, o powierzchni 33,9 km2, przedmiot ochrony: Babia Góra – najwyższy szczyt Beskidów, piętra roślinne, jedyne w Polsce stanowiska okrzynu jeleniego i rogownicy alpejskiej, symbol parku – bylina okrzyn jeleni.
2. Białowieski Park Narodowy, utworzony w 1932 roku, o powierzchni 105,2 km2, przedmiot ochrony: Puszcza Białowieska – ostatni europejski las pierwotny (gł. grąd), ostoja żubrów, symbol parku – żubr.
3. Biebrzański Park Narodowy, utworzony w 1993 roku, o powierzchni 592,2 km2, przedmiot ochrony: rozlewiska rzeki Biebrzy, ptaki wodne: batalion, wodniczka i inne, symbol parku – batalion.
4. Bieszczadzki Park Narodowy, utworzony w 1973 roku, o powierzchni 292,0 km2, przedmiot ochrony: buczyny i górskie łąki (połoniny), duże drapieżniki (niedźwiedź, wilk, ryś), liczne gady – np. wąż Eskulapa, symbol parku – ryś.
5. Park Narodowy Borów Tucholskich, utworzony w 1996 roku, o powierzchni 48,0 km2, przedmiot ochrony: równina sandrowa, bór sosnowy, jeziora lobeliowe, symbol parku – głuszec.
6. Drawieński Park Narodowy, utworzony w 1990 roku, o powierzchni 113,4 km2, przedmiot ochrony: krajobraz polodowcowy – jeziora, rzeki, lasy, osobliwości botaniczne - np. chamedafne północna, symbol parku – wydra.
7. Gorczański Park Narodowy, utworzony w 1981 roku, o powierzchni 70,3 km2, przedmiot ochrony: rozróg Turbacza, las (regiel dolny i górny) i polany szczytowe z roślinnością górską, symbol parku – salamandra plamista.
8. Park Narodowy Gór Stołowych, utworzony w 1993 roku, o powierzchni 63,4 km2, przedmiot ochrony: formy wietrzeniowe piaskowców kredowych (np. Szczelinie Wielki, Błędne Skały), symbol parku – Szczelinie Wielki (szczyt).
9. Kampinoski Park Narodowy, utworzony w 1959 roku, o powierzchni 385,5 km2, przedmiot ochrony: Puszcza Kampinoska – wydmy porośnięte borem sosnowym, podmokłości z olsami i łęgami, symbol parku – łoś.
10. Karkonoski Park Narodowy, utworzony w 1959 roku, o powierzchni 55,8 km2, przedmiot ochrony: Karkonosze, piętra roślinne, rośliny (kosodrzewina) i zwierzęta górskie (płochacz skalny), ostańce piaskowcowe, symbol parku – Chojnik (szczyt).
11. Magurski Park Narodowy, utworzony w 1995 roku, o powierzchni 194,4 km2, przedmiot ochrony: Magura Wątkowska, buczyna karpacka, liczne ptaki drapieżne – np. myszołów i orlik krzykliwy, symbol parku – orlik krzykliwy.
12. Narwiański Park Narodowy, utworzony w 1996 roku, o powierzchni 73,5 km2, przedmiot ochrony: rzeka wielokorytowa – Polska Amazonia, ptaki wodne i błotne – błotniak stawowy, symbol parku – błotniak stawowy.
13. Ojcowski Park Narodowy, utworzony w 1956 roku, o powierzchni 21,5 km2, przedmiot ochrony: krasowa Dolina Prądnika, 17 gatunków nietoperzy, symbol parku – nietoperz.
14. Pieniński Park Narodowy, utworzony w 1932 roku, o powierzchni 23,5 km2, przedmiot ochrony: wapienne Pieniny Właściwe z przełomem Dunajca, rzadkie owady, np. motyl niepylak apollo, symbol parku – Trzy Korony (szczyt).
15. Poleski Park Narodowy, utworzony w 1990 roku, o powierzchni 97,6 km2, przedmiot ochrony: Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, płazy i gady wodne (np. żółw błotny), symbol parku – żuraw.
16. Roztoczański Park Narodowy, utworzony w 1974 roku, o powierzchni 84,8 km2, przedmiot ochrony: kompleksy leśne Roztocza, zagroda koników polskich, symbol parku – konik polski.
17. Słowiński Park Narodowy, utworzony w 1967 roku, o powierzchni 215,7 km2 (i 111,7 km2 obszarów wodnych), przedmiot ochrony: ruchome wydmy, niskie wybrzeże morskie, bór bażynowy, jeziora nadbrzeżne, gatunki piaskolubne, symbol parku – mewa.
18. Świętokrzyski Park Narodowy, utworzony w 1950 roku, o powierzchni 76,3 km2, przedmiot ochrony: Łysogóry – Puszcza Jodłowa, gołoborza, symbol parku – jeleń (z krzyżem w porożu – symbol opactwa na Świętym Krzyżu).
19. Tatrzański Park Narodowy, utworzony w 1954 roku, o powierzchni 211,6 km2, przedmiot ochrony: rzeźba typu alpejskiego z piętrami roślinnymi, jeziora polodowcowe, flora i fauna górska – endemity i relikty (np. kozica i świstak), symbol parku – kozica.
20. Park Narodowy Ujście Warty, utworzony w 2001 roku, o powierzchni 80,4 km2, przedmiot ochrony: podmokłe łąki – ostoja ptaków wodnych i błotnych, w tym wędrownych, np. gęsi zbożowej, symbol parku – gęś zbożowa.
21. Wielkopolski Park Narodowy, utworzony w 1957 roku, o powierzchni 75,8 km2, przedmiot ochrony: krajobraz polodowcowy (ekosystemy leśne i jeziora), bogata fauna leśna, symbol parku – puszczyk.
22. Wigierski Park Narodowy, utworzony w 1989 roku, o powierzchni 149,9 km2, przedmiot ochrony wody – Jez. Wigry, jeziora dystroficzne (suchary), rzeka Czarna Hańcza, storczyki, gatunki wodne – np. bóbr, symbol parku – bóbr europejski.
23. Woliński Park Narodowy, utworzony w 1960 roku, o powierzchni 190,4 km2, przedmiot ochrony: klif morski, buczyna pomorska, zagroda pokazowa żubrów, estuarium Świny, symbol parku – bielik.
Mapa polskich parków narodowych
