Flora i fauna Polski

Flora (świat roślinny)Polski jest  średnio bogata w gatunki. Występuje tu około 2 700 gatunków roślin naczyniowych, 67 gatunków paprotników, ok. 600 gatunków mchów, ok. 1 600 gatunków porostów.
Występuje tu też około 5 000 gatunków grzybów (obecnie zaliczanych do odrębnego królestwa stworzeń żywych).

Fauna (świat zwierzęcy) Polski jest bogatsza od flory i świata grzybów. Występuje u nas 32-44 tys. gatunków bezkręgowców (np. ok. 4 000 gatunków muchówek). Kręgowców jest mniej (ok. 600 gatunków); ptaków występuje w Polsce ok. 450 gatunków (przelotnych – ok. 150), ssaków – 88 gatunków, ryb słodkowodnych – ok. 50 gatunków, a płazów i gadów łącznie tylko 28 gatunków.

O charakterze świata roślinnego i zwierzęcego Polski decyduje położenie geograficzne Polski w szerokościach umiarkowanych, zróżnicowane środowisko przyrodnicze i brak barier oddzielających nasz kraj od reszty kontynentu. Występują u nas głównie gatunki roślin i zwierząt typowe dla Europy Środkowej, ale są także gatunki północnoeuropejskie i śródziemnomorskie (tych jest najmniej). Nad Bałtykiem spotkać można gatunki typowe również dla wybrzeży Atlantyku a w Tatrach gatunki alpejskie. Przez Polskę przebiegają  szlaki corocznych ptasich przelotów -  regularnie pojawiają się u nas ptaki z północny Europy i z Syberii.

Naturalna roślinność większej części powierzchni Polski (>90%) to różne zbiorowiska leśne. Poza nimi typowe dla obszaru naszego kraju są: roślinność wydmowa (głównie nadmorska), roślinność wodna i torfowiskowa, roślinność stepowa, łąki górskie i ciepłolubna (kserotermiczna) roślinność naskalna.

Przyroda ożywiona na terenie Polski jest stosunkowo młoda – rozwinęła się dopiero po ostatecznym ustąpieniu lądolodu skandynawskiego. Szereg gatunków ma charakter reliktów – występują wyspowo w oderwaniu od swojego głównego zasięgu. W przeszłości w innych warunkach klimatycznych były znacznie bardziej rozprzestrzenione. Do reliktów trzeciorzędowych należą m.in.: ostróżka tatrzańska (Delphinium oxysepalum) i goździk leśny (Dianthus nitidus), a późnoplejstoceńskich – limba (Pinus cembra) w Tatrach, brzoza karłowata (Betula nana), czy dębik ośmiopłatkowy (Dryas octopetala).
Do reliktów trzeciorzędowych fauny należy m.in. wąż Eskulapa (Elaphe lengissima), a późnoplejstoceńskich świstak (Marmota marmota). Niewiele jest w Polsce endemitów – gatunków występujących tylko tutaj. Szereg gatunków roślin i zwierząt ma na terytorium Polski granicę zasięgu swojego występowania. Północną i wschodnią granicę zasięgu mają w Polsce: buk (Fagus silvatica) – nie występujący w Polsce centralnej i północno-wschodniej, dąb bezszypułkowy (Quercus sessilis) – nie występujący w północno-wschodniej Polsce i jodła pospolita (Abies alba) – występująca tylko w Polsce Południowej. Południową granicę występowania mają m.in.: rosnące na torfowiskach bagno (Ledum palustre) oraz świerk pospolity (Picea excelsa) i olsza szara (Alnus incana). Dwa ostatnie drzewa poza Polską Północną-Wschodnią występują też jednak w Karpatach (zasięg rozerwany).
Wśród zwierząt południowy zasięg występowania maja takie gatunki typowe dla tajgi (występowała w Polsce na początku holocenu) jak: głuszec (Tetrao urogallus) i łoś (Alces alces). Z południa dotarły do polski gatunki stepowe, np. susły i śródziemnomorskie, np. wąż Eskulapa (Elaphe lengissima).

W górach obserwujemy piętrowość roślinną, związaną ze spadkiem temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości. Wiąże się z nią obecność przedstawicieli fauny górskiej – czasami gatunków reliktowych. W polskich górach wyróżniamy następujące piętra roślinne (naturalnej roślinności potencjalnej):
- piętro pogórskie (leśne);
- regiel dolny (leśne – gł. buczyna karpacka lub nieco uboższa florystycznie buczyna sudecka),
- regiel górny (leśne – górski bór świerkowy),
- subalpejskie (karłowate zarośla kosodrzewiny – Pinus mughus),
- alpejskie (roślinność zielna – łąki górskie - hale, połoniny),
- piętro turni (skalne).
W Tatrach najwyższe wzniesienia znajdują się powyżej klimatycznej granicy wieloletniego śniegu. Nie ma tam jednak odpowiednich warunków topograficznych (leżących powyżej tej granicy zagłębień terenowych, w których mógłby gromadzić się śnieg) dla rozwoju lodowców górskich.
O ile piętro regla dolnego występuje we wszystkich pasmach górskich Karpat Zachodnich (>600 m n.p.m.), w Karpatach Wschodnich (>450 m n.p.m.) i w Sudetach (>450 m n.p.m.),
o tyle lasy świerkowe regla górnego występują w Sudetach powyżej 1 000 m n.p.m., a w Karpatach powyżej 1 150-1 200 m n.p.m. (Tatry, Gorce, Beskid Żywiecki). W Bieszczadach lasy regla górnego nie występują, lasy bukowe regla dolnego sięgają ok. 1 150 m n.p.m..
Zarośla subalpejskie (kosodrzewina) występują w Sudetach (głównie Karkonoszach) powyżej 1 250 m n.p.m., a w Karpatach (Tatry i Babia Góra i Pilsko Beskidzie Żywieckim) powyżej 1 500 m n.p.m. W Bieszczadach zamiast zarośli kosówki bezpośrednio nad piętrem regla dolnego występują zarośla złożone z kosej (karłowatej) olchy – olszy zielonej (Alnus viridis), zarastającej dolne partie łąk górskich (ok. 1150 m n.p.m.).
Łąki typu alpejskiego występują tylko w Tatrach (>1 800 m n.p.m.), Karkonoszach (>1450 m .np.m.), na Babiej Górze (>1650 m n.p.m.) i w Bieszczadach (>1150 m n.p.m. – zwane połoninami). W Tatrach jest to królestwo kozicy i świstaka.
Piętro turni – piętro skalne z kępkami mchów, roślin kwiatowych i porostami występuje tylko w Tatrach Wysokich, powyżej wysokości 2 200 m n.p.m.

Przyroda ożywiona Polski została znacznie zmieniona pod wpływem działalności człowieka.
Zmniejszyła się powierzchnia lasów (współcześnie zajmujących tylko ok. 30% powierzchni kraju) – miejsce zbiorowisk leśnych zajęły pola uprawne (monokulturom roślin uprawnych towarzyszą jednak często ciekawe zbiorowiska chwastów polnych – np. maku polnego Papaver rhoeas) i łąki (różne zbiorowiska – od jałowych łąk z psia trawką na piaskach po żyzne i bogate florystycznie łąki rajgrasowe na dawnych siedliskach grądowych).
Także skład gatunkowy i struktura wiekowa lasów zostały znacznie zmienione – dominują  jednolite wiekowo, stosunkowo młode bory sosnowe i lasy mieszane na Niżu Polskim i bory świerkowe w górach (także w siedlisku regla dolnego – zwłaszcza w Sudetach).
Zmienił się tez zasięg występowania gatunków roślin i zwierząt – np. niedźwiedź brunatny (Urso arctos) występujący dawniej na obszarze całego kraju obecnie spotykany jest tylko w Karpatach.
Człowiek wprowadził też (świadomie lub nie) do flory i fauny Polski szereg gatunków obcych. Są to oczywiście rośliny uprawne i zwierzęta hodowlane, ale też np. chwasty polne, czy pochodzący z Azji Mniejszej wróbel domowy (Passer domesticus) lub wprowadzone na Dolnym Śląsku śródziemnomorskie owce – muflony (Ovis aries musimon).
Również współcześnie obserwujemy pojawienie się gatunków inwazyjnych we florze i faunie Polski (często wypierają gatunki miejscowe). Należą do nich m.in.: barszcz Sosnowskiego (Heracleum Sosnovskyi) – powodujący poparzenia skóry człowieka, nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis),  czy norka kanadyjska (Neovison vison).

Równocześnie jednak przetrwały w faunie Polski gatunki, które gdzie indziej w europie już wymarły. Przykładem najbardziej znanym jest żubr (Bison bonatus).

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Endemity w Polsce - rośliny, zwierzęta - charakterystyka

    Endemit to takson organizmów żywych (rodzaj, rodzina, chociaż najczęściej gatunek), którego zasięg ograniczony jest dla danego miejsca albo region i nigdzie indziej nie występuje on naturalnie. Przeciwieństwem gatunków endemicznych są szeroko rozpowszechnione gatunki kosmopolityczne. W faunie i... Więcej »

  • Lasy Polski - gleby, powierzchnia, rodzaje, charakterystyka

    Zbiorowiska leśne stanowią naturalną roślinność potencjalną na większości terytorium lądowego Polski (szacunkowo ok. 90%). Współcześnie lesistość Polski (stosunek powierzchni lasów do powierzchni ogólnej kraju) wynosi 29,2%. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 2 =
Ostatnio komentowane
na czym polegają te fundacje i stowarzyszenia? brakuje tu wyjaśnienia i jakiegoś przyk�...
• 2024-11-05 17:38:04
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03