Endemity w Polsce - rośliny, zwierzęta - charakterystyka

Endemit to takson organizmów żywych (rodzaj, rodzina, chociaż najczęściej gatunek), którego zasięg ograniczony jest dla danego miejsca albo region i nigdzie indziej nie występuje on naturalnie. Przeciwieństwem gatunków endemicznych są szeroko rozpowszechnione gatunki kosmopolityczne.

W faunie i florze Polski występuje niewiele endemitów. Wynika to głównie z tego, że przyroda ożywiona na terenie Polski jest stosunkowo młoda, rozwija się od ustąpienia lądolodu skandynawskiego z obszaru naszego kraju około 10 tys. lat temu (północ kraju przykrywała skandynawska tarcza lodowa, na południe od niej zaś w warunkach klimatu peryglacjalnego dominowała pustynia polarna i roślinność tundrowa).
Poza tym obszar Polski jest przeważnie nizinny (bez barier utrudniających rozprzestrzenianie się roślin i zwierząt), a główne krainy geograficzne mają swoje przedłużenie w krajach sąsiednich. Najwięcej endemitów występuje w górach – Tatrach, Pieninach i Sudetach (zwłaszcza w Karkonoszach). Oczywiście granica państwowa zwykle nie ogranicza ich występowania – są to jak np. skalnica tatrzańska (Saxifraga wahlenbergii) endemity zachodniokarpackie, występujące w Polsce i na Słowacji. Skalnica tatrzańska jest też przykładem tego, ze uznanie danego gatunku za endemit nie jest ostateczne; dawniej znana tylko z Tatr (endemit tatrzański) została odkryta też w Niżnych Tatrach, Wielkiego Choczu i Małej Fatry (endemit zachodniokarpacki).

Do endemitów wśród roślin (głównie byliny – zielne rośliny wieloletnie) należą m.in.:
- wiechlina tatrzańska (Poa nobilis) z rodziny wiechlinowatych/traw – występująca w Tatrach,
- urdzik karpacki (Soldanella carpatica) z rodziny pierwiosnkowatych – występujący obficie w Tatrach i na Babiej Górze, nielicznie na Pilsku, Policy, w Gorcach i Pieninach,
- pszonak pieniński (Erysimum pieninicum) z rodziny kapustowatych – występujący na 4 stanowiskach w polskiej części Pienin Właściwych i Małych Pienin,
- dzwonek karkonoski (Campanula bohemica) z rodziny dzwonkowatych – występujący (jako 2 podgatunki) w Karkonoszach i Wielkim Jesioniku.
- czy warzucha polska (Cochlearia polonica) z rodziny kapustowatych – występujący dawniej w okolicy Pustyni Błędowskiej, obecnie zaś na kilku stanowiskach w regionie.
Brzoza ojcowska (Betula oycoviensis), endemit flory Polski nie jest obecnie uważana za odrębny gatunek, a jedynie za odmianę brzozy brodawkowatej (Betula pendula). Jest prawdopodobnie mieszańcem brzozy brodawkowatej i któregoś gatunku brzóz karłowatych. W Polsce występuje nielicznie na kilku stanowiskach w okolicach Krakowa, w Sudetach, Beskidzie Wyspowym i na Wyżynie Opatowskiej. Pojedyncze stanowiska podawane są też spoza granic Polski – ze Słowacji, Siedmiogrodu w Rumunii, czy Szwecji (z tej racji zaliczana jest do subendemitów – wykraczających nieco poza swój główny zasięg).

Endemitów wśród zwierząt jest jeszcze mniej. Należą do nich m.in.;
- Allogamus starmachi – owad wodny z rzędu chruścików, występujący w Tatrach (larwy żyją w okresowo płynących potokach tatrzańskich),
- czy darniówka tatrzańska (Microtus tatricus), gryzoń z podrodziny nornikowatych – endemit karpacki, występujący głównie w Tatrach.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

Komentarze (5)
Wynik działania 3 + 3 =
Dejavu
2020-01-15 22:14:15
pozdrawiam turystykę i rekreację :D
piet14
2019-09-29 15:41:21
Dzięki bardzo ale potrzebowałbym listy tych gatunków
maja , kokomiko
2018-06-09 13:02:29
nie czaje
aska11
2017-06-05 14:23:54
ok i dzienki
patryk rozgwiazda
2016-02-04 17:15:35
bardzo mądrze
Ostatnio komentowane
nie wiem po co takie łatwe działanie
• 2025-02-04 15:03:23
W planie wydarzeń punkt 1 i 2 powinny być zamienione miejscami.
• 2025-01-29 19:30:27
Jest tu zawarte wiele niezbędnych oraz interesujących informacji o twórcy i artyście jakim...
• 2025-01-26 10:13:01
To ja ola
• 2025-01-20 14:10:30
bardzo się przyda na ściągi na kartkówki
• 2025-01-16 13:41:59