Charakterystyka Morza Bałtyckiego - geografia

Morze Bałtyckie lub krócej Bałtyk jest morzem śródlądowym położonym w północnej Europie. Kontakt z Morzem Północnym (i oceanem światowym) jest zapewniony przez Cieśniny Duńskie (Sund, Mały Bełt i Wielki Bełt), Kattegat i Skagerrak. Jego powierzchnia razem z Kattegatem wynosi prawie 415,3 tys. km2.

Linia brzegowa Bałtyku jest dobrze rozwinięta - ma długość ok. 8 100 km. Składa się na nią wiele zatok, zalewów, półwyspów oraz wysp (tych ostatnich najwięcej jest wzdłuż wybrzeży północnych i zachodnich).

Trzy największe zatoki Morza Bałtyckiego to:
- Zatoka Botnicka na północy (powierzchnia - 117 tys. km2),
- Zatoka Fińska  na wschodzie,
- Zatoka Ryska na wschodzie.

Największe półwyspy mają charakter piaszczystych, długich  i wąskich mierzei. Są to: Mierzeja Kurońska, o długości 98 km (w Rosji i na Litwie), Mierzeja Wiślana (w Polsce i w Rosji), Fischland-Darβ-Zingst (w Niemczech) i Mierzeja Helska (w Polsce). Zlokalizowane są one wzdłuż  południowego i południowo-wschodniego brzegu Bałtyku.

Największe wyspy Morza Bałtyckiego to:
duńskie – Zelandia (powierzchnia 7 031 km2), Fionia (2 984 km2), Lolland (1 243 km2), Bornholm (588 km2) i Falster (514 km2) – poza wyspą Bornholm leżącą na południowym Bałtyku pozostałe zlokalizowane są w rejonie Cieśnin Duńskich,
szwedzkie – Gotlandia (powierzchnia 3 144 km2) i Olandia (1342 km2),
estońskie – Sarema (powierzchnia 2 673 km2) i Hiuma (965 km2),
niemieckie – m.in. Rugia (powierzchnia 588 km2)
oraz wiele mniejszych. Wśród nich wysepek wyróżniają się szkiery – będące zatopioną równiną polodowcową usianą w przeszłości sterczącymi mutonami (obecnie tworzącymi niewielkie, skaliste wyspy). Całe archipelagi szkierów – m.in. Wyspy Alandzkie – ciągną się pomiędzy wybrzeżami środkowej Szwecji i południowej Finlandii.

Morze Bałtyckie jest morzem szelfowym. Jest więc płytkie – średnia jego głębokość wynosi tylko 52,3 m, zaś największa dochodzi do 459 m w Głębi Landsort, położonej na północny-wschód od Gotlandii. Bliżej polskiego wybrzeża znajduje się Głębia Gdańska o maksymalnej głębokości 118 m.

Cechą wyróżniającą Morze Bałtyckie na tle innych akwenów morskich jest jego małe zasolenie. Średnio wynosi ono ok. 7‰, z tym że w rejonie Cieśnin Duńskich 15-20‰ a w Zatokach: Fińskiej i Botnickiej tylko 2‰ (średnie zasolenie oceanu światowego wynosi 35‰). Jest więc Bałtyk określany jako morze słonawe. Wynika to z ograniczonej wymiany wód z oceanem światowym i dużym dopływem wód słodkich z rzek zlewiska Morza Bałtyckiego.

Powierzchnia zlewiska Morza Bałtyckiego wynosi 1 721,2 tys. km2. Do Bałtyku wpływa około 250 rzek, z których najdłuższe są rzeki płynące z południa: Wisła i Odra. Wody rzek wpadających do Bałtyku niosą wiele zanieczyszczeń (m.in. ścieków komunalnych i spłukanych z pól nawozów sztucznych powodujących eutrofizację wód morskich).

Na Bałtyku jako na morzu śródziemnym niemalże nie są zauważalne pływy. Wysokość przypływu osiąga w Świnoujściu 8 cm. Fale też są niższe niż na wodach oceanu, ale krótkie i strome. Położenie Morza Bałtyckiego w północnej Europie powoduje, że w zimie zatoki: Botnicka, Fińska i Ryska są pokryte lodem.

Morze Bałtyckie jest jednym z najmłodszych mórz Oceanu Atlantyckiego. Powstało i zaczęło się rozwijać po ustąpieniu lądolodu skandynawskiego z obszaru północnej Polski, Litwy i północnych Niemiec, a więc około 12 tys. lat. Zanik lądolodu powodował izostatyczne podnoszenie się lądu. W związku z tym Bałtyk w przeszłości okresowo tracił kontakt z oceanem i stawał się wielkim jeziorem.

Nad Bałtykiem leżą następujące państwa: Dania, Niemcy, Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja (obwód kaliningradzki i wschodni kraniec Zatoki Fińskiej), Finlandia i Szwecja. W przeszłości Morze Bałtyckie było ważnym handlowym szlakiem morskich Europy.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Warunki życia w Morzu Bałtyckim - geografia

    Flora i fauna Bałtyku jest znacznie uboższa w porównaniu z światem organizmów morskich Morza Północnego (biomasa jest tam ok. 5 razy większa niż w Bałtyku) i północnej części Atlantyku. Wynika to przede wszystkim z niewielkiego zasolenia Bałtyku. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 2 =
Ostatnio komentowane
na czym polegają te fundacje i stowarzyszenia? brakuje tu wyjaśnienia i jakiegoś przyk�...
• 2024-11-05 17:38:04
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03