Bakterie są prokariotycznymi organizmami zbudowanymi z jednej komórki. Ich materiał genetyczny zlokalizowany jest bezpośrednio w cytoplazmie (brak wyodrębnionego jądra komórkowego) w centralnym obszarze komórki bakteryjnej zwanym nukleoidem (chromosomem bakteryjnym). Ma on postać genoforu, czyli kolistej cząsteczki DNA. Ponadto komórki bakterii mogą zawierać plazmidy, czyli cząsteczki DNA, które nie wchodzą w skład chromosomu bakteryjnego. Zawierają one cześć informacji genetycznej komórki np. geny odporności na antybiotyki.
 |
| Budowa komórki bakterii |
W cytoplazmie znajdują się także rybosomy, ziarna materiału zapasowego (glikogen, skrobia sinicowa, wolutyna) a u bakterii fotosyntezujących także ciałka chromatoforowe (pęcherzyki zawierające barwniki fotosyntetyczne i enzymy), czyli odpowiedniki chloroplastów roślin.
Komórka bakteryjna otoczona jest błoną komórkową, która ma strukturę podobna do błony komórek eukariotycznej (model płynnej mozaiki), lecz różni się od niej składem lipidowym (mniejsza zróżnicowanie fosfolipidów, zazwyczaj brak też cholesterolu). Błona może wpuklać się do środka komórki tworząc mezosomy – struktury, które najprawdopodobniej są odpowiedzialne za proces oddychania komórkowego.
Błona komórkowa jest otoczona od zewnątrz ścianą komórkową zbudowaną z mureiny (białkowo-cukrowej substancji), która różni się budową u różnych grup bakterii. Bakterie Gram (+) mają grupą ścianę zbudowaną z kilku warstw mureiny, natomiast ścianę bakterie Gram (-) tworzy pojedyncza warstwa mureiny otoczona od zewnątrz błoną białkowo-lipidową.
Część bakterii na zewnątrz ściany komórkowej wytwarza śluzowe otoczki zbudowane głównie z polisacharydów, które pełnią funkcje ochronne (chronią przed wysychaniem, fagocytozą, infekcją bakteriofagami czy rozłożeniem przez leukocyty w organizmie gospodarza). Niekiedy jedna wspólna otoczka może obejmować kilka komórek bakterii.
Wiele bakterii wykształca rzęski (przypominające wici eukariontów), czyli zbudowane z flageliny organelle służące do poruszania się.
Oprócz rzęsek u bakterii występują fimbrie, czyli cieńsze i krótsze od wici wypustki, które ułatwiają bakteriom przyczepianie się do różnych powierzchni. Fimbrie płciowe (tzw. pile) uczestniczą z kolei w rozpoznawaniu płci i łączeniu się komórek bakteryjnych w czasie koniugacji.
Niektóre bakterie (laseczki, maczugowce) mogą tworzyć formy przetrwalnikowe tzw. endospory, które umożliwiają im przetrwanie niekorzystnych warunków środowiskowych. Endospory są odporne na wysoką temperaturę, wysychanie, promieniowanie UV i niekorzystne pH, dzięki nim bakterie mogą w stanie życia utajonego (anabiozy) przebywać wiele lat.
 |
|
Endospory Coccidioides |
Formy morfologiczne bakterii
Bakterie mogą przyjmować różne kształty – wyróżniamy następujące formy morfologiczne:
1. Formy kuliste:
• ziarniaki
• dwoinki
• paciorkowce (streptokoki)
• gronkowce
• pakietowce
2. Formy wydłużone (walcowate):
• pałeczki
• laseczki
• maczugowce
3. Formy spiralne:
• przecinkowce
• śrubowce
• krętki
4. Formy rozgałęzione:
• promieniowce
• prątki
 |
| Formy morfologiczne balterii |