Wybory parlamentarne 1989 w Polsce

Pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce powojennej odbyły się 4 i 18 czerwca 1989 roku jako następstwo postanowień Okrągłego Stołu. Dzięki innym decyzjom podjętym w trakcie obrad państwo straciło monopol w dziedzinie mediów, dlatego opozycja mogła prezentować swój program wyborczy w telewizji, w radiu, a ponadto stworzyła własne, niezależnie od władzy czasopisma: „Tygodnik Solidarność”, którego redaktorem naczelnym był Tadeusz Mazowiecki oraz „Gazetę Wyborczą”. Pierwszy numer „GW” ukazał się 9 maja 1989 roku pod redakcją Adama Michnika.

Wybory nie miały charakteru w pełni wolnego, ponieważ podczas Okrągłego Stołu ustalono, że Solidarność może zdobyć jedynie 35 % miejsc w Sejmie, a reszta (65%) będzie należała do PZPR, SD i SL. Ponadto miały się odbyć również wybory do Senatu, który nie istniał przez cały okres istnienia PRL. 7 kwietnia uchwalono zmianę Konstytucji i zatwierdzono te zmiany (łącznie z rejestracją Solidarności).

Komitet Obywatelski (Solidarność) wystawił 161 kandydatów do Sejmu i 100 do Senatu. W wyniku wyborów 4 czerwca nie obsadzono wszystkich miejsc w parlamencie, a jedynie 427 mandatów poselskich na 460 i 92 mandaty senatorskie na 100. W tej sytuacji odbyła się druga tura wyborów, 18 czerwca. W obu turach zdecydowanie wygrała Solidarność (zdobyła 161 mandatów w Sejmie i 100 w Senacie). Oczywiście zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami realna ilość posłów opozycji mogła stanowić jedynie 35 % całości.

Pierwszym efektem wyborów był tak zwany kryzys prezydencki. PZPR wysunęło kandydaturę Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta, przeciwko czemu społeczeństwo zaczęło organizować liczne protesty. Mimo to większością jednego głosu udało się przeforsować jego kandydaturę i 19 lipca został on wybrany prezydentem.

Kolejnym problemem była sprawa powołania rządu. Członkowie Solidarności utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny, któremu przewodniczył Bronisław Geremek. Klub zawiązał koalicję z SD i SL, w skutek czego PZPR straciła większość w Sejmie, a mianowany przez Jaruzelskiego premier, Czesław Kiszczak, nie był w stanie utworzyć rządu, dlatego podał się do dymisji. Wtedy Jaruzelski wskazał na premiera Tadeusza Mazowieckiego, który został pierwszym niekomunistycznym szefem rządu w Polsce od 1947 roku.

Co ciekawe, dokładnie taki przebieg wydarzeń przewidział Adam Michnik w słynnym artykule z 3 lipca 1989 roku opublikowanym w „Gazecie Wyborczej”, „Wasz prezydent, nasz premier”.