Sierpień 1980 - przyczyny, przebieg, skutki

Geneza

Geneza polskiego sierpnia 1980 roku sięga połowy lat 70, a dokładnie przełomu 1975 i 1976 roku. Pierwsza data to próba wprowadzenia zmian do Konstytucji PRL, która spotkała się z dużym protestem intelektualistów (Memoriał 101). Czerwiec 1976 roku to z kolei czas strajków robotników z zakładów „Ursus” i „Radom”, które zostały krwawo stłumione, a ich uczestników spotkały dotkliwe represje.

Konsekwencją tych wydarzeń było powstanie KOR-u, pierwszej, legalnej opozycji w Polsce, mającej na celu obronę praw robotników. Pierwsze wydawane przez KOR pisma niezależne: „Komunikat” i „Biuletyn Informacyjny” zapoczątkowały z kolei powstanie II obiegu („Zapis”, wydawnictwo „NOW-a”) oraz Uniwersytetu Latającego. KOR został przekształcony w organizację o typowych cechach opozycji: Komitet Samoobrony Społecznej KOR (KSS KOR). W kolejnych latach powstały również inne organy opozycyjne, np. KPN Leszka Moczulskiego. Należy też pamiętać o wyborze Karola Wojtyły na papieża 16 października 1978 roku. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w stanowiła ważny impuls dla Polaków, którzy poczuli się silniejsi i bardziej zjednoczeni.

Przebieg wydarzeń

1 lipca 1980 roku po podwyżce cen mięsa i wędlin w wielu zakładach pracy wybuchły strajki. 14 sierpnia strajk ogłosili również stoczniowcy w Gdańsku. Jego bezpośrednią przyczyną było dyscyplinarne zwolnienie z pracy Anny Walentynowicz, wieloletniej działaczki Ligi Kobiet, a także członkini organizacji opozycyjnych, która była bezwzględnie szykanowana przez służby bezpieczeństwa. Działaczka została zwolniona tuż przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Uformował się zatem komitet strajkowy, na czele którego stanął Lech Wałęsa. Wkrótce powstał również Międzyzakładowy Komitet Strajkowy obejmujący inne zakłady gdańskie i szczecińskie również z przywództwem Lecha Wałęsy.

W tej sytuacji władze po próbie rozbicia strajkujących zdecydowały się na rozmowy. Do Gdańska przyjechał wicepremier Jagielski, zaś do Szczecina wicepremier Barcikowski. Pracownicy stoczni sporządzili listę 21 postulatów, z których najważniejsze dotyczyły przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, utworzenia wolnych związków zawodowych, ograniczenia cenzury i przywrócenia wolności słowa. Stoczniowcom doradzał w tym zespół ekspertów wywodzących się z KOR-u i środowisk katolickich, na czele z Tadeuszem Mazowieckim.

Ostatecznie strajki zakończyły się podpisaniem 4 porozumień sierpniowych: w Szczecinie podpisane przez Mariana Jurczyka 30 sierpnia, w Gdańsku podpisane 31 sierpnia przez Lecha Wałęsę, w Jastrzębiu-Zdroju sygnowane 3 września przez Jarosława Sienkiewicza i w Dąbrowie Górniczej (Huta Katowice) podpisane przez Zbigniewa Kupisiewicza.

Znaczenie

Najważniejszą konsekwencją porozumień sierpniowych było zalegalizowanie NSZZ „Solidarność”. Popularność związku zawodowego przekroczyła najśmielsze oczekiwania, w ciągu roku zapisało się do niego 80% wszystkich osób posiadających zatrudnienie. Dzięki inicjatywom związkowców udało się wznieść pomniki stoczniowcom poległym w grudniu 1970 roku. Powstanie „Solidarności” zapoczątkowało dekadę przełomowych zmian w historii, których efektem był upadek komunizmu w Europie środkowo-wschodniej.

Polecamy również:

  • Komunizm w Polsce - opracowanie ogólne

    Ustrój komunistyczny w Polsce nie był wynikiem wolnego wyboru obywateli, ale został narzucony siłą przez władze radzieckie, kiedy Polska utraciła suwerenność i znalazła się w strefie wpływów Stalina. Więcej »

  • Polski październik 1956 (odwilż październikowa) - przyczyny i skutki

    Mianem Polskiego Października określa się ogół wydarzeń, które nastąpiły w Polsce po śmierci Józefa Stalina (1953) i zmianach w Moskwie oraz w innych krajach bloku wschodniego. Prawa ręka Stalina, przywódca NKWD, Ławrientij Beria został aresztowany i stracony. Więcej »

  • Mała stabilizacja - definicja, opis, znaczenie

    Określenie „mała stabilizacja” wywodzi się z dramatu Tadeusza Różewicza pt. „Świadkowie, albo nasza mała stabilizacja” (1964). Początkowo, jak wskazuje Stanisław Burkot, nazwa ta miała podtekst ironiczny, oznaczała bowiem cały szereg zmian, jakie nastąpiły w życiu społecznym i w... Więcej »

  • Marzec 1968 (wydarzenia marcowe) - przyczyny, przebieg, skutki

    Geneza wydarzeń marcowych 1968 roku jest związana z sytuacją międzynarodową. W 1967 roku wybuchła wojna izraelsko-arabska, zaś Związek Radziecki opowiedział się jednoznacznie po stronie Palestyny. Taka postawa Moskwy wywarła nacisk na Władysława Gomułkę, by ten również potępił działanie Izraela. W partii... Więcej »

  • Grudzień 1970 - przyczyny, przebieg, skutki

    Pod nazwą Grudzień 1970 kryje się krwawa masakra robotników, do jakiej doszło na Wybrzeżu (w Gdańsku, w Szczecinie i w Elblągu). Tłem tych wydarzeń była pogarszająca się sytuacja ekonomiczna polskich obywateli w II połowie lat 60. Pomysłem władz na wyjście z kryzysu była podwyżka cen żywności, którą... Więcej »

Komentarze (1)
Wynik działania 3 + 2 =
ojjjtak+1byczq
2020-05-27 12:05:25
elo dzienki byq
Ostatnio komentowane
na czym polegają te fundacje i stowarzyszenia? brakuje tu wyjaśnienia i jakiegoś przyk�...
• 2024-11-05 17:38:04
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03