Geneza
Mianem Polskiego Października określa się ogół wydarzeń, które nastąpiły w Polsce po śmierci Józefa Stalina (1953) i zmianach w Moskwie oraz w innych krajach bloku wschodniego. Prawa ręka Stalina, przywódca NKWD, Ławrientij Beria został aresztowany i stracony.
Wydarzenia
W Polsce w 1954 roku wypuszczono przywódców partii aresztowanych na początku lat 50. za odchylenie „nacjonalistyczno-prawicowe”, między innymi Władysława Gomułkę. W tym czasie za granicę zbiegł pracownik Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Józef Światło, który w audycjach nadawanych przez Radio Wolna Europa opowiedział o zbrodniach, jakich Urząd Bezpieczeństwa dopuścił się w Polsce. W 1956 roku w Moskwie odbył się XX Zjazd KPZR, na którym Nikita Chruszczow wygłosił tajny referat potępiający Stalina i kult jednostki. Podczas tego zjazdu zmarł w Związku Radzieckim Bolesław Bierut. Jego następcą został Edward Ochab, który w kwietniu podał do publicznej wiadomości uwolnienie Gomułki, a także ogłosił amnestię dla więźniów politycznych, przede wszystkim dla byłych żołnierzy Armii Krajowej, ale także dla duchownych (uwolniono prymasa Wyszyńskiego).
W czerwcu 1956 roku doszło do rozruchów robotników w Poznaniu, protestujących przeciwko podwyżkom cen i domagających się większych swobód politycznych. Manifestacja została krwawo stłumiona przez władze, zginęło około 200 osób a około 1000 zostało rannych. W efekcie tych wydarzeń w PZPR doszło do rozłamu na frakcję „puławską” i „grupę natolińską” (wspieraną przez Chruszczowa). W październiku podczas obrad plenum partyjnego Gomułka został obrany I Sekretarzem PZPR. Jego wybór spotkał się z wielkim entuzjazmem ze strony społeczeństwa polskiego, co znalazło wyraz w wiecu poparcia na Placu Defilad. Widziano w wyborze Gomułki „męczennika” stalinizmu i prawdziwą szansę na liberalizację ustroju.
Znaczenie Polskiego Października
Można powiedzieć, że Polski Październik był jednym z najdonioślejszych wydarzeń całego okresu PRL-u. Od tego momentu zaczęła się stopniowa erozja systemu komunistycznego w Polsce. Oprócz zmian w polityce wewnętrznej państwa, reorganizacji i przesunięć w partii wydarzenia te przełożyły się na rehabilitację żołnierzy AK, powrót obywateli polskich z terytorium ZSRR, wycofanie się rządu z planów całkowitej kolektywizacji rolnictwa czy utworzenie rad robotniczych. Ogromne znaczenie miał również Październik dla polskiej kultury, nastąpiło bowiem odejście od doktryny socrealizmu w sztuce i istotne złagodzenie cenzury. Pojawiła się kultura studencka, a więc kabarety Bim-Bom w Gdańsku, w Krakowie Piwnica pod Baranami i Klub „Pod Jaszczurami”, teatry studenckie (np. Teatr 38 w Krakowie).
Nastąpiło znaczne odkłamanie historii, wznowiono wydawanie książek z XX-lecia międzywojennego (w „Czytelniku” powstała Biblioteka Dwudziestolecia). Wydano w Polsce dzieła Gombrowicza, dramaty Witkacego, tom opowiadań Brunona Schulza. Rehabilitacja AK wpłynęła na odkłamanie obrazu podziemia w literaturze (np. „Kolumbowie. Rocznik 20.” Romana Bratnego, „Rojsty” Tadeusza Konwickiego) i w filmie („Kanał”, „Popiół i diament” Andrzeja Wajdy, „Eroica” Andrzeja Munka). Ponadto pojawiły się wydania literatury zachodniej, wreszcie dotarły do Polski prądy awangardowe, zwłaszcza awangarda amerykańska (Faulkner, Hemingway). Pojawiły się też nowe czasopisma, jak np. „Zebra”, „Ty i Ja”, „Dookoła świata”.