Historia i działalność
NSZZ Solidarność była pierwszym niezależnym, legalnym związkiem zawodowym w komunistycznej Polsce, który został założony na mocy porozumień sierpniowych z 1980 roku pomiędzy rządem PRL-u a Komitetami Strajkowymi w Gdańsku, Szczecinie, Jastrzębiu-Zdroju i w Dąbrowie Górniczej. Związek ten w przeciągu roku od momentu powstania zyskał ogromną popularność i akceptację społeczną (należało do niego 80% osób zatrudnionych, czyli około 10 milionów ludzi).
Na czele Solidarności stanął Lech Wałęsa. Legalna działalność związku trwała do momentu wprowadzenia stanu wojennego. W 1981 roku działacze związkowi założyli pierwsze legalne niezależne pismo ogólnokrajowe „Tygodnik Solidarność”, którego redaktorem naczelnym został Tadeusz Mazowiecki. Z inicjatywy Solidarności wystawiono pomniki stoczniowcom poległym w grudniu 1970 roku. Rok 1981 był okresem nieustannych prowokacji ze strony władzy, które zmierzały do likwidacji związku.
W końcu 13 grudnia 1981 roku Wojciech Jaruzelski (nowy sekretarz partii) ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. Nastąpiły masowe aresztowania działaczy Solidarności, a dekret o stanie wojennym zawiesił istnienie związku. Lech Wałęsa został internowany. „Solidarność” przeniosła się jednak do podziemia. 22 kwietnia 1982 roku powstała TKK (Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność”), na czele ze Zbigniewem Bujakiem. Wydała ona deklarację „Społeczeństwo podziemne”, w której wzywała do bojkotu istniejącego porządku i organizowania akcji protestacyjnych, a także wspierania podziemnej kultury. W Warszawie powstało podziemne radio „Solidarność”, a w całym kraju zaczęły mnożyć się wydawnictwa niezależne.
Ze względu na sankcje, jakimi obłożono PRL z powodu wprowadzenia stanu wojennego władze zdecydowały się go odwołać 22 lipca 1983 roku. Ten też rok dodał nadziei na dalsze istnienie ruchu (mimo że został on zdelegalizowany), ponieważ odbyła się wówczas II pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, a ponadto Lech Wałęsa został odznaczony Pokojową Nagrodą Nobla. Władze nie dawały jednak za wygraną, w 1984 roku został zamordowany ksiądz Jerzy Popiełuszko, duszpasterz „Solidarności”.
Pewne zmiany nastąpiły po objęciu kierownictwa w Związku Radzieckim przez Michaiła Gorbaczowa, a także pod wpływem narastającego kryzysu ekonomicznego. W 1986 roku ogłoszono w Polsce amnestię dla więźniów politycznych. W 1987 roku „Solidarność” wyłoniła Krajową Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność” – kierownictwo związku. Rok później miała miejsce wielka fala strajków protestacyjnych w całym kraju, największych zaś na Wybrzeżu i w Nowej Hucie. Dopuszczono do publicznej, telewizyjnej debaty pomiędzy Lechem Wałęsą a Alfredem Miodowiczem, szefem OPZZ. Przywódca Solidarności przedstawił na niej koncepcję trzech pluralizmów: ekonomicznego, społecznego i politycznego.
Zdecydowano się następnie na obrady Okrągłego Stołu, w którym uczestniczyła „Solidarność”. Obrady trwały od 6 lutego do 5 kwietnia. Na mocy ich postanowień przywrócono legalne działanie „Solidarności” i ogłoszono częściowo wolne wybory. Opozycja mogła dostać jedynie 35 % mandatów poselskich, mimo że wygrała wybory z miażdżącą przewagą. Komunistom nie udało się stworzyć rządu Kiszczaka, ponieważ Obywatelski Klub Parlamentarny „Solidarność” na czele z Bronisławem Geremkiem utworzył koalicję z ZSL i SD, które również weszły do sejmu, w wyniku czego PZPR znalazło się w mniejszości. Ostatecznie powstał rząd koalicyjny Tadeusza Mazowieckiego. Jednocześnie prezydentem został wybrany generał Wojciech Jaruzelski. Rząd Mazowieckiego wprowadził pierwsze reformy zmierzające do urynkowienia gospodarki i demokratyzacji. 1 stycznia przywrócono dawną nazwę i godło państwa. 28 stycznia 1990 roku PZPR została rozwiązana. Nastąpił okres intensywnych zmian gospodarczych, opierających się na planie Leszka Balcerowicza.
W 1990 roku Lech Wałęsa został wybrany prezydentem Polski. Na czele Solidarności stanął Marian Krzaklewski. 27 października 1991 roku odbyły się pierwsze wolne wybory w Polsce, w których „Solidarność” uzyskała jedynie 5% głosów. Również kolejne wybory parlamentarne w 1993 roku okazały się dla Solidarności niekorzystne – wygrało je SLD. Dopiero w 1997 roku utworzona partia: Akcja Wyborcza Solidarność pod wodzą Mariana Krzaklewskiego zdobyła zaufanie obywateli na jedną kadencję.
Nieudolność rządów AWS, a także klęska Krzaklewskiego w wyborach prezydenckich były sygnałem wyczerpania dawnego znaczenia „Solidarności”. Obecnie ma ona charakter związków zawodowych walczących o prawa pracownicze, jej przewodniczącym jest Piotr Duda. Z obozu „Solidarności” wywodzą się jednak dwie najbardziej znaczące polskie partie polityczne: Platforma Obywatelska i Prawo i Sprawiedliwość.
Znaczenie Solidarności
Solidarność powstała jako stowarzyszenie niezależnych związków zawodowych, ale stała się ruchem społecznym, który obalił komunizm i odmienił oblicze Europy. Ma ona bezprecedensowe znaczenie we współczesnej historii Europy. Ogromnym sukcesem Solidarności było dokonanie rewolucji politycznej bez rozlewu krwi. Tym śladem poszły również wszystkie kraje bloku wschodniego.
Słynne powiedzenie głosi jednak, że „rewolucja pożera własne dzieci”. Po euforycznym przejęciu władzy musiało więc dojść w obrębie ruchu do podziału. Bezpardonowa walka dwóch wielkich ugrupowań politycznych wywodzących się z korzeni Solidarności jest ostatnim etapem rewolucji 1989 roku.