Rzeka Emilii Kiereś to współczesna powieść młodzieżowa. Motyw podróżowania ma tu wyraz metaforyczny, dotyczy dojrzewania i wewnętrznej przemiany bohatera. Napisana w narracji trzecioosobowej.
Znaczenie tytułu
Rzeka to symbol podróży i przemian bohatera – proces jego dojrzewania. Rozpoczyna swój bieg w górach i stale towarzyszy Kilianowi – głównemu bohaterowi powieści, wyznaczając cel jego podróży. Bohater dostrzega ją po raz pierwszy w momencie, w którym zaczyna poszukiwania ojca, zdobywając Najwyższy Szczyt. Wygląd rzeki zmienia się wraz z przemianami wewnętrznymi bohatera – najpierw jest brudna, kiedy przebywa on w obozie Sambora, a potem, kiedy postanawia naprawić błędy wpada do morza i w drodze powrotnej chłopiec obmywa twarz już w źródlanej wodzie.
Problematyka
Jest to opowieść o dojrzewaniu i o tym, że każdy ma prawo popełniać błędy – musi jedynie odnaleźć w sobie odwagę, by stawić im czoło i je naprawić, tak jak czyni to bohater powieści. Naiwny chłopiec zmienia się na oczach czytelników w poważnego i odważnego mężczyznę. Jego błędy wynikają głównie z młodego wieku, co zauważa nie tylko jego ojciec, ale także staruszka, która się nim opiekuje. Ważnym elementem tej powieści jest haftowana koszula, chłopiec początkowo nie chce jej nosić, nie czuje się godny noszenia tak drogocennego prezentu, jednak to się zmienia, kiedy ocalił ludzi i uzyskał przebaczenie ojca.
Czas i miejsce akcji
Akcja powieści rozpoczyna się wczesną wiosną, a kończy latem rok później. Ze względu na opis budynków możemy wnioskować, że są to odległe nam czasy, jednak nie są one dokładnie określone.
Miejsce akcji jest zróżnicowane, podróż zaczyna się od zdobycia Najwyższego Szczytu, a kończy nad morzem, skąd chłopiec (po dotarciu do niego) wraca naprawiać błędy. Wydarzenia rozgrywają się w chacie głównego bohatera, w gospodarstwie Łucji, w namiocie pasterza, w obozie i osadach, które odwiedza chłopiec w trakcie swojej podróży, której cel wyznacza rzeka.
Streszczenie
Młody chłopak o imieniu Kilian dowiaduje się od swojej rodzicielki, że jego ojciec zaginął. Gedeon nie wrócił z wojny. Kilian postanawia wyruszyć na poszukiwania ojca i zdobyć Najwyższy Szczyt, ponieważ czuje, że jeśli tego dokona, to na pewno odnajdzie ojca.
Przed wyprawą matka wręcza mu prezent, haftowaną koszulę (ze wzorem krokusów i sokołów). Identyczną ma ojciec chłopca, który wyrusza w podróż.
Kilian zdobywa szczyt, ale już wtedy śledzi go kruk, którego zauważa. Ze szczytu dostrzega źródło rzeki, która będzie mu towarzyszyć przez całą podróż. Schodzi drugą stroną wzgórza i podąża tropem swojego ojca.
Po drodze zatrzymuje się w domu starego pasterza, który rozpoznaje koszulę Kiliana i zaczyna opowiadać mu o jego ojcu. Jest on wielkim wojownikiem i opiekunem pobliskich wsi. Mówi Kilianowi, że każdy kto zobaczy tę koszule rozpozna go jako syna Gedeona.
Kilian zauważa na tym etapie, że podąża z nurtem rzeki. Ratuje po drodze sokoła zaatakowanego przez kruka. Wówczas ptak przemawia do niego ludzkim głosem i okazuje się, że ptak podążał za Kilianem od początku wędrówki i dlatego kruk go zaatakował.
Chłopiec dociera do chatki Łucji, która mieszka z babcią, na jakiś czas rozstaje się z sokołem. Kilian w zamian za nocleg pomaga kobietom w różnych pracach i zaprzyjaźnia się z dziewczyną, która jest w podobnej sytuacji do niego. Jej ojciec, Wit, również nie powrócił z wojny (Gedeon jest dowódca jej ojca). Kilian obiecuje odnalezienie go i powrót do dziewczyny.
Kilian dociera do miasta. Tutaj w lustrze na targu spogląda na swoje oblicze, widzi je po raz pierwszy. W karczmie poznaje jednego ze zbójów Sambora – Ursyna, który mówi mu, gdzie przebywa jego ojciec. Sokół ostrzega Kiliana, ale ten, mimo wątpliwości, wynajmuje łódź i podąża we wskazanym kierunku. W obozie spotyka „ojca” (w rzeczywistości to oszustwo i Sambor podszywa się pod Gedeona), który nie przypomina mężczyzny z opowieści matki. Głos ma nieprzyjemny, jest mściwy, a na twarzy ogromna bliznę. W dodatku nie wiem nic o ojcu Łucji i okłamuje chłopca, że jego koszula się podarła. Kilian uczy się walczyć, jest nieufny i samotny, a kiedy spogląda na rzekę, jest ona brudna i nie przypomina strumienia górskiego.
Podszywający się pod ojca Kiliana Sambor pewnego dnia wyrusza na wieś na przeszpiegi. Chłopiec obawia się, że nie odróżni Sambora od bandy wieśniaków. Kiedy chce o tym powiedzieć człowiekowi, którego uznaje za ojca, padają strzały. Gedeon nazywa Kiliana zdrajcą, a policzek chłopca zostaje muśnięty przez strzałę. Inne odbijają się od haftowanej koszuli, która imituje zbroje. Inna strzała trafia go w nogę i zostaje ranny. Spotyka dowódcę przeciwników, który nie chce z nim walczyć. Blednie na brzmienie imienia chłopca, co Kilian wykorzystuje i przystępuje do ataku. Dostrzega haftowaną koszulę przeciwnika i słyszy jak jeden ze zbójów wykrzykuje imię Sambora. Wtedy uświadamia sobie, co poczynił. Cały czas przebywał w obozie Sambora, a złoczyńca podszywał się pod jego ojca, którego właśnie zaatakował. Ucieka ze wstydu i wraca do obozu Sambora, by szukać dowodów na to, że został oszukany.
Dostrzega klatkę z krukiem, w którą uderza mieczem, uwalniając ptaka. Czuje się tchórzem i zdrajcą. Oddala się od obozu, porzuca broń w rzece i prosi sokoła, by oddał koszulę Łucji na przechowanie, nie czuje się godzien, by ją nosić. Czuje się samotny, gdy ptak odlatuje.
Kilian wędruje w deszczu, jest zmęczony i głodny. Dociera do osady na skraju lasu.
Drzwi otwiera mu staruszka, która gdy zauważa, kim jest Kilian, nie chce go przyjąć. Chłopak przekonuje ją o swojej niewinności i kobieta zmienia zdanie, choć jej syn chce postawić Kiliana przed sądem. Do wsi zbliżają się zbóje Sambora, a staruszka ukrywa się z Kilianem w ziemiance. Wieśniacy czują ulgę, gdy dostrzegają haftowaną koszulę i są przekonani, że to Gedeon. Jednak człowiek pali i plądruje wieś, a Kilian dostrzega, że to Sambor w koszuli jego ojca. Mdleje. Budzi się, gdy jest kompletnie sam.
Wkrótce dociera nad brzeg morza, gdzie kończy się bieg rzeki, która porównuje do siebie. Zmienił się przez tę wędrówkę. Nagle spostrzega nieprzytomnego sokoła i pomaga mu. Kiedy ptak odzyskuje siły, opowiada, że kruk go zaatakował, kiedy ten niósł koszulę. Obudził się w rzece już bez niej.
Kilian pragnie zmierzyć się z własnymi błędami, chce odzyskać koszulę. Zastanawia go, dlaczego ojciec milczy, kiedy Sambor się pod niego podszywa. Kilian niezauważony dostaje się więc do obozu Sambora, podsłuchuje rozmowę Ursyna z dowódcą bandy i kradnie konia. Wie, że bandyci nazajutrz zaatakują wieś, dlatego chce ostrzec jej mieszkańców. Kiedy dociera na miejsce, wieśniacy są nieufni, uważają go za zdrajcę. Na szczęście Kilian w jednej z chat spotyka staruszkę, która wcześniej mu pomogła, opowiada jej o wszystkim i szykuje się na pokonanie Sambora.
Chłopak zostaje dowódcą wieśniaków, przygotowuje się do walki, zakładając pułapki, w które wpadają rabusie. Walczy z Samborem. Do walki dołącza się kruk po stronie Sambora i sokół po stronie Kiliana. Chłopak pokonuje bandę Sambora. Strażnicy ofiarowują Kilianowi konia, ale nie wiedzą, gdzie jest Gedeon. Wieśniacy są wdzięczni Kilianowi i zdobywa on sławę bohatera.
Kilian udaje się do Łucji, ale przyjaciele z trudem go rozpoznają. Chłopiec mówi, że zawiódł, lecz Łucja mówi mu, że jej ojciec wrócił do domu. Jest u niej też Gedeon, który po walce z Ursynem i upadku z konia stracił pamięć. Zaopiekował się nim Wit.
Kilian spotyka się z ojcem, ale mężczyzna patrzy na niego tępym wzrokiem, wygląda na nieobecnego. Kilian wyznaje, że jest jego synem. Gedeon przypomina sobie o porzuconej rodzinie. Choć nie pamięta, co zrobił mu syn, wszystko mu przebacza. Spędzają zimę u ojca Łucji.
Wiosna wyruszają do domu. Kilian żegna się Łucją, ale obiecuje jej, że wróci do niej. Po drodze odwiedzają także pasterza, który wcześniej gościł chłopca. Docierają do domu wczesnym latem. Kilian chce schować koszule do matczynej skrzyni, nie czuje się jej godny, ale ojciec go powstrzymuje. Mówi mu, że właśnie dorósł do tego, by ją nosić.
Kilian dostrzega matkę siedzącą na głazie niedaleko strumienia. Kobieta cieszy się, kiedy widzi męża i syna w domu.
Plan wydarzeń
- Wieść o tym, że ojciec głównego bohatera nie wraca z wojny.
- Postanowienie Kiliana o wyruszeniu na poszukiwanie ojca.
- Podarowanie haftowanej koszuli Kilianowi przez matkę.
- Początek podróży.
- Zdobycie Najwyższego Szczytu przez Kiliana.
- Dostrzeżenie rzeki przez Kiliana.
- Śledzenie Kiliana przez Kruka.
- Podążanie Kiliana śladami ojca.
- Opowieść pasterza o ojcu chłopca.
- Uratowanie sokoła przez Kiliana.
- Pobyt Kiliana u Łucji.
- Podróż Kiliana i sokoła do miasta.
- Rozczarowanie chłopca spotkaniem z ojcem.
- Wyruszenie Kiliana na przeszpiegi na wieś.
- Odkrycie przez chłopca ochronnych właściwości koszuli.
- Odniesienie rany przez Kiliana (w nogę).
- Atak chłopca na jego ojca.
- Odkrycie przez Kiliana, że został oszukany.
- Wypuszczenie z klatki kruka w obozie Sambora.
- Ucieczka Kiliana z obozu Sambora.
- Wyrzuty sumienia chłopca.
- Oddanie haftowanej koszuli przez sokoła Łucji na prośbę Kiliana.
- Schronienie Kiliana w chacie staruszki.
- Atak Sambora na wieśniaków.
- Dotarcie nad morze przez Kiliana.
- Spotkanie rannego sokoła przez Kiliana.
- Poznanie historii zaginionej koszuli przez chłopca.
- Postanowienie odzyskania koszuli.
- Podsłuchanie rozmowy Sambora i Ursyna przez Kiliana.
- Ostrzeżenie wieśniaków przed atakiem.
- Pokonanie Sambora przez Kiliana.
- Odzyskanie koszuli przez Kiliana.
- Odwiedziny chaty Łucji przez Kiliana.
- Odnalezienie ojca.
- Wieść o tym, że ojciec stracił pamięć.
- Wybaczenie synowi.
- Pożegnanie sokoła z Kilianem.
- Podróż ojca i syna do domu.
- Odwiedzenie Łucji i pasterza w drodze powrotnej do domu.
- Powrót do domu.
- Odzyskanie pamięci przez Gedeona.
- Radość matki z powrotu męża i syna do domu.
Bohaterowie
Kilian – główny bohater powieści, jest synem Gedeona z Gór, pragnie zdobyć Najwyższy Szczyt. Jego twarz jest szczupła z wyraźnymi kośćmi policzkowymi i ostrym podbródkiem. Oczy ma brązowe, skośne, jest blondynem. Chłopiec jest dobrym i pracowitym człowiekiem, wyrusza szukać ojca, który nie wrócił z wojny. Na początku charakteryzuje go naiwność, mimo ostrzeżeń jego przewodnika, sokoła, wierzy zbójcowi Sambora – Ursynowi i zostaje oszukany. Sambor udaje jego ojca, a chłopiec atakuje rodzica. Nie czuje się godny do noszenia haftowanej koszuli, która otrzymał od swojej matki, uważając się za tchórza, zdrajcę i złego człowieka. Przechodzi przemianę, jego podejście się zmienia – dojrzewa. Stawia czoło błędom, które popełnił, i chce je naprawić, dlatego ratuje wieśniaków, pokonując złego Sambora. Kiedy odnajduje ojca, uzyskuje jego przebaczenie i dowiaduje się, że ten stracił pamięć. Wracają razem do domu. Kilian jest wówczas mądrzejszy i dojrzalszy. Przechodzi przemianę wewnętrzną, dojrzewa i staje się poważnym młodzieńcem.
Matka – poznajemy ją na początku powieści, daje synowi synowi haftowaną koszulę o niezwykłych ochronnych właściwościach. Cierpliwe czeka na powrót męża i syna.
Gedeon – zaginiony ojciec Kiliana, wojownik z rodu Sokołów. Jego wygląd ujawnia charakter – stanowczość, bohaterstwo – ma ostry podbródek, orli nos i wyraźne rysy, blondyn (taki sam kolor włosów ma jego syn) o jasnych oczach. To bohater, który opuścił rodzinę i wyruszył na wojnę, bronił okolicznych wsi przed Samborem. Został zaatakowany przez Kiliana, ale wybaczył synowi świadomy tego, że każdy młody człowiek popełnia błędy. Traci pamięć, ale odzyskuje ją w domu.
Sambor – przywódca buntowników, przebiegły zbój, który atakuje wioski. Udawał ojca Kiliana, wywołując jego rozczarowanie. Już wygląd zdradza jego złą duszę – ma szeroką twarz i ogromną bliznę na ustach. Jest okrutny, bez skrupułów pali okoliczne wsie i je ograbia. Pokonuje go Kilian.
Sokół – jest on nie tylko obrońcą Kiliana, ale także jego doradcą. Przez całą podróż towarzyszy chłopcu i pomaga mu pokonywać przeszkody, choć młodzieniec nie zawsze słucha jego rad. Zostaje zaatakowany przez Kruka Sambora (pomimo przenikliwości i bystrego wzroku staje się bezbronny w lesie). Kilian powierza mu koszulę, a potem odnajduje go rannego nad morzem.
Kruk – pomaga Samborowi i jest okrutny jak on. Śledzi Kiliana i atakuje sokoła.
Łucja – dziewczyna o jasnych oczach i czarnych warkoczach. Kiedy trafia do niej Kilian udziela mu schronienia i zaprzyjaźnia się z chłopcem. Rozumie go, ponieważ jest w podobnej sytuacji, jej ojciec także nie powrócił jeszcze z wojny.