Paul Ricoeur - biografia i filozofia

Paul Ricoeur urodził się w 1913 roku w Valence we Francji w rodzinie protestanckiej. Jego ojciec zginął podczas I wojny światowej, kiedy przyszły filozof miał dwa lata. Ricoeur był wychowywany przez dziadków i ciotkę. Częste dyskusje nad Biblią w protestanckim domu rodzinnym wpłynęły na zainteresowanie Ricoeura hermeneutyką teologiczną.

W 1933 roku myśliciel ukończył Uniwersytet Reński, a następnie studiował filozofię na Sorbonie. Jego karierę naukową przerwała II wojna światowa, podczas której został wcielony do wojska, a następnie dostał się do niemieckiej niewoli. W tym czasie zapoznał się z filozofią Karla Jaspersa, która wywarła na nim ogromne wrażenie. Po wojnie Ricoeur pracował jako wykładowca na Uniwersytecie w Strasbourg. Była to jedyna francuska uczelnia posiadająca wydział teologii protestanckiej.

Po opublikowaniu książki doktorskiej na temat fenomenologii Husserla zyskał rozgłos w środowisku filozofów. W 1956 roku otrzymał posadę na Sorbonie. W tym czasie opublikował trzy kolejne ważne dzieła: „Filozofia osoby”, „Symbolika zła”, „O interpretacji. Esej o Freudzie”. Jego asystentem był Jacques Derrida. W latach 1965-1970 Ricoeur był rektorem Uniwersytetu w Nanterre pod Paryżem, jednak podczas protestów studenckich w 1968 roku został wyśmiany i potraktowany jako narzędzie francuskiej władzy.

Rozczarowany karierą akademicką we Francji, przyjął posadę na Katolickim Uniwersytecie Louvain w Belgii, a następnie na Uniwersytecie w Chicago. W Stanach Zjednoczonych został członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Nauki. Wydał w tym czasie dzieło „Czas i opowieść”, a także „O sobie samym jako innym”.

W 1985 roku powrócił do Francji w splendorze międzynarodowej sławy. Był laureatem wielu prestiżowych nagród. Zmarł w 2005 roku we Francji.

Paul Ricoeur - charakterystyka poglądów

Paul Ricoeur to jeden z najbardziej znanych i wpływowych filozofów francuskich XX wieku. Jego myśl filozoficzna sytuuje się w obrębie tradycji hermeneutycznej, obok myśli Martina Heideggera i Hansa-Georga Gadamera.

Jest on autorem słynnego terminu „hermeneutyka podejrzeń” odnoszącego się do filozoficznych koncepcji podmiotu u Karola Marksa, Zygmunta Freuda i Fryderyka Nietzschego.

Poglądy Ricoeura są ściśle związane z teologią chrześcijańską. Według filozofa medytacja (poszukiwanie sensu) nad kulturą pozwala człowiekowi odnaleźć własną tożsamość, niejako stworzyć własną podmiotowość. Istota ludzka jest więc zanurzona w świecie i wezwana przez niego do podjęcia dialogu, który jednocześnie stanowi akt samopoznania. Wszelka interpretacja stanowi więc równocześnie akt autointerpretacji. Rozumienie odbywa się zaś przez opowiadanie, czyli narrację. Człowiek może zrozumieć siebie, opowiadając swoją historię, a następnie interpretując ją przez pryzmat symboli kultury. Innymi słowy, jak wskazuje Michał Paweł Markowski, według Ricoeura istota ludzka odnajduje prawdę o sobie tylko poprzez proces interpretacji kultury.

Filozof stworzył pojęcie „tożsamości narracyjnej” oznaczające, że proces konstruowania tożsamości jest tożsamy z procesem opowiadania. Ponadto chodzi tu o fakt, że tożsamość zawiera zawsze pewien element fikcyjny. Jak wskazuje Teresa Walas, Ricoeur osłabia mocną opozycję pomiędzy historią i fikcją twierdząc, że fikcja zawsze ma charakter „quasi-historyczny”, a historia „quasi-fikcyjny”.

Paul Ricoeur