 |
| Leszek Kołakowski/ fot. Mariusz Kubik (2007) |
Leszek Kołakowski urodził się w 1927 roku w Radomiu. Bardzo wcześnie stracił matkę, która zmarła, kiedy przyszły filozof miała zaledwie trzy lata. II wojnę światową spędził w małych wioskach Skórnice i Garbatka, przez pewien czas mieszkał też w Warszawie. Podczas okupacji stracił ojca, aresztowanego, a następnie zamordowanego przez gestapo. Jego wychowaniem zajęła się ciotka.
Tuż przed końcem wojny Kołakowski zdał maturę. Zamieszkał w Łodzi, gdzie podjął studia na Uniwersytecie Łódzkim. W 1945 roku wstąpił do PPR. W 1949 roku ożenił się z Tamarą, a następnie zamieszkał wraz z żoną w Warszawie.
Już od czasów studenckich prezentował radykalne poglądy komunistyczne. Przyczynił się między innymi do usunięcia z katedry profesora Władysława Tatarkiewicza. Kołakowski szybko piął się po kolejnych stopniach kariery akademickiej, w 1953 roku został kierownikiem Katedry Historii Filozofii Nowożytnej na Uniwersytecie Warszawskim. Był również redaktorem naczelnym „Studiów Filozoficznych”. W 1966 roku wszedł w konflikt z władzą po wygłoszeniu wykładu, w którym krytycznie ocenił zmiany w polskiej kulturze. Został wydalony z partii, a w 1968 roku za akces do wydarzeń marcowych zwolniono go z uczelni.
W tym też roku wyemigrował z Polski do Paryża, a w końcu do Kalifornii, gdzie wykładał w Berkeley. Następnie osiedlił się w Wielkiej Brytanii. Został wykładowcą Uniwersytetu w Oxfordzie. Ponadto wykładał na Uniwersytecie Yale i Uniwersytecie w Chicago. Przez okres trwania komunizmu w Polsce współpracował z paryską „Kulturą” oraz ze środowiskami intelektualistów w kraju.
Od 1977 roku Kołakowski był przedstawicielem KOR-u za granicą. Po 1989 roku został członkiem Polskiej Akademii Nauk i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Zmarł w 2009 roku w Oxfordzie, zaś jego ciało zostało przewiezione do Polski i pochowane na Cmentarzu Powązkowskim.
Leszek Kołakowski - charakterystyka poglądów
Leszek Kołakowski był wybitnym filozofem kultury i religii, etykiem i prozaikiem. Jego poglądy filozoficzne wyraźnie ewoluowały. Początkowo był gorącym orędownikiem filozofii oświecenia i jej sprzeciwu wobec religijnego sposobu myślenia o świecie. Inspirowały go zwłaszcza dzieła Fryderyka Nietzschego i Karola Marxa. Efektem tych radykalnych poglądów były prace z lat 50.: „Neotomizm w walce z postępem nauk i prawami człowieka”, „Igraszki z diabłem”, „Szkice o filozofii katolickiej”.
W latach 60. u Kołakowskiego nastąpiła wyraźna zmiana kierunku myślenia. Pod wpływem lektury Paula Tillicha czy Mircei Eliadego zaczął dostrzegać istotną rolę, jaką religia pełni w kulturze („Symbole religijne a kultura humanistyczna”, „Igraszki z diabłem”, „Mircea Eliade: religia jako paraliż czasu”). Kołakowski zajął się z jednej strony analizą przejawów religijności: obrzędów, wierzeń, mitów i symboli, z drugiej natomiast interesowało go autentyczne przeżycie mistyczne. Jedną z jego najsłynniejszych prac Kołakowskiego był esej „Jeśli Boga nie ma…”, w której obalając wszystkie dowody na istnienie Boga, jednocześnie stwierdził, że wiara w Absolut jest jedynym gwarantem poczucia sensu i moralności. Inne jego dzieła związane ze współczesną duchowością i rolą chrześcijaństwa to np.: „Horror metaphysicus”, „Bóg nam nic nie jest dłużny”.
Niejako osobną, równie ważną płaszczyzną myśli filozoficznej Kołakowskiego od lat 60. były wnikliwe analizy totalitaryzmu, przede wszystkim jego podstaw ideowych, czyli marksizmu i jego zwodniczej wizji historii. Można tu wymienić monumentalne dzieło „Główne nurty marksizmu. Powstanie, rozwój, rozkład” czy mały, ale ważny esej pt.: „Czy człowiek historyczny odszedł z tego świata i czy powinniśmy jego zgon opłakiwać?”.