Gatunek i konstrukcja
Tryptyk rzymski uznawany jest za poemat religijny, składający się z trzech zasadniczych części: Strumień, Medytacje nad Księgą Rodzaju na progu kaplicy Sykstyńskiej oraz Wzgórze w krainie Moria. Jan Paweł II napisał go w 2002 roku, a opublikował w 2003 w Wydawnictwie św. Stanisława. Utwór został przetłumaczony na pięć języków obcych: angielski, niemiecki, francuski, hiszpański i włoski. Trzy wymienione części poematu są autonomiczne, ale jednocześnie powiązane ze sobą znaczeniowo.
Tematyka i przesłanie
Pierwsza część zatytułowana Strumień przedstawia refleksję na temat istnienia nadprzyrodzonej rzeczywistości, metafizycznych doznań, których człowiek doświadcza m.in. podczas kontaktu z naturą. Siła przyrody objawia się podmiotowi jako dowód niezmierzonej potęgi Boga. Tajemniczość i metafizyczność świata natury skłania człowieka do poszukiwania odpowiedzi na najważniejsze pytania egzystencjalne i moralne:
Zatoka lasu zstępuje
w rytmie górskich potoków ten rytm objawia mi ciebie, Przedwieczne słowo
(...)
musisz iść do góry, pod prąd.
W drugiej części przenosimy się do wnętrza Kaplicy Sykstyńskiej, której ściany, pokryte freskami Michała Anioła o stworzeniu świata, pogłębiają myśli podmiotu o życiu i Sądzie Ostatecznym. Z racji swojej funkcji (od wieków w Kaplicy odbywa się przecież konklawe) miejsce to staje się w poemacie przestrzenią pytań o charakterze eschatologicznym:
(...) I tu właśnie u stóp tej przedziwnej sykstyńskiej polichromii zbierają się kardynałowie - wspólnota odpowiedzialna za dziedzictwo kluczy Królestwa. Przychodzi właśnie tu. I Michał Anioł znów ogarnia ich widzeniem.
Sykstyńskie malowidła są również inspiracją do myśli o charakterze człowieczeństwa i stosunku człowieka do Boga, poszukującego swojego wiernego wyznawcy, Adama. W pewnym sensie freski Michała Anioła stanowią obraz Wielkiego Dzieła Bożego (nie tylko Stworzenia, ale także Miłosierdzia i Zbawienia).
Trzecia część utworu przypomina nam biblijne dzieje patriarchy Abrahama, który wyruszył w podróż z ziemi Ur ku. Dzieje Abrahama miały być zapowiedzią Męki Chrystusowej, nadającej sens poszukiwaniom duchowym ludzkości.
Język i styl
Papież wybrał styl poetyckiej kreacji słowa połączony z codziennym, potocznym językiem komunikacji. Jan Paweł II jak wprawny pisarz sięga po słowa budzące odpowiednie skojarzenia i zainteresowanie odbiorcy. Być może w imię przekonania, że mowa poetycka, mowa wiązana ma większe predyspozycje dotarcia do prawdy o naturze człowieka, Jan Paweł II namawia do interpretacji Tryptyku jako swego rodzaju objawienia ludzkiego.