Powojenna literatura rosyjska - cechy, zjawiska, twórcy

Powojenna literatura rosyjska ma swoich wielkich poetów. Ich poczet otwiera z pewnością Iwan Bunin, twórca, który w 1920 roku wyemigrował ze Związku Radzieckiego i był pierwszym Rosjaninem (uznanym za przedstawiciela tej literatury), który dostał Literacką Nagrodę Nobla w 1933. Zachwyt jurorów w Oslo wzbudziła powieść „Życie Arseniewa”. Bunin był też jednak poetą-klasycystą, którego wiersze porównywano do Puszkina i Lermontowa. Opiewał w nich ginący świat rosyjskiej wsi i natury. W latach 50. ukazały się jego „Wspomnienia” i „O Czechowie”.

Nie należy również zapominać o Annie Achmatowej, twórczyni rosyjskiego akmeizmu, bezwzględnie prześladowanej przez sowieckie władze i skazanej na zakaz publikacji. W ostatnim etapie jej twórczości powstały dzieła takie, jak „Poemat bez bohatera” oraz „Bieg czasu”, w których doszła do głosu groza stalinowskiego terroru. Utwory Achmatowej zostały wznowione w okresie odwilży, jednak przez cały okres komunizmu władze wykazywały zmienną tolerancję na jej dzieła.

Znanym poetą debiutującym jeszcze przed wojną był również Warłam Szałamow, więzień Gułagu, który opublikował zbiory takie, jak „Krzesiwo”, „Szelest liści”, „Droga i las”. Najbardziej popularne były jednak jego „Opowiadania kołymskie” dotyczące życia w łagrach.

Poetą młodszego pokolenia, którego odkryła Achmatowa, był natomiast Josif Brodski, również szykanowany przez władzę, osadzony w więzieniu, a w latach 70. zmuszony do emigracji. Jego ważniejsze tomy wierszy to „Koniec pięknej epoki”, „Elegie rzymskie”, „Urania” czy zbiór esejów „Mniej niż jeden”. W 1987 roku Brodski dostał Literacką Nagrodę Nobla. Jego intelektualna poezja poruszała problematykę zderzenia istoty ludzkiej i jej indywidualnych, ale też uniwersalnych pragnień z bezdusznym porządkiem świata społecznego i politycznego. Brodski znał język polski i przyjaźnił się z polskimi poetami. Jeden ze swoich wierszy poświęcił wydarzeniom 1981 roku: „Kołysanka stanu wojennego”.

Wielką prozę rosyjską reprezentuje natomiast Borys Pasternak, który za swoją znakomitą powieść „Doktor Żywago” (1957) dostał Literacką Nagrodę Nobla. Jego dzieło pokazuje trudne dzieje rosyjskiej inteligencji, która stała się jedną z ofiar rewolucji październikowej. Pasternak nie mógł jednak odebrać nagrody z powodu wielkiej nagonki stalinowskiej władzy.

Innym powieściopisarzem, którego wielka proza narodziła się z tragicznych doświadczeń w sowieckiej Rosji był Aleksander Sołżenicyn, więzień radzieckiego Gułagu, który napisał o nim trzytomowy „Archipelag GUŁAG”, nagrodzony Nagrodą Nobla. Jego książka jest jednym z najważniejszych na świecie świadectw zbrodniczego charakteru komunizmu i jako taka w pewnej mierze przyczyniła się do spadku popularności tej ideologii w świecie zachodnim.  

Znanym współczesnym pisarzem rosyjskim jest również Wienedikt Jerofiejew. Jego komiczno-groteskowe książki, których bohaterem jest najczęściej alkoholik bądź człowiek umysłowo chory, stanowią przejmujące parabole ludzkiej egzystencji: „Moskwa Pietuszki”, „Noc Walpurgii, albo kroki Komandora”, „Zapiski psychopaty”.