Powojenna literatura iberoamerykańska - cechy, zjawiska, twórcy

Okres powojenny przynosi prawdziwy rozkwit literatury iberoamerykańskiej i jej rosnącą popularność na całym świecie. Jeżeli chodzi o Argentynę, kraj, z którym przez długi czas był związany Witold Gombrowicz, tworzy tu dwóch wielkich pisarzy: Luis Borges i Julio Cortazar.

Borges jest mistrzem małych form: opowiadań i esejów, charakteryzujących się misterną i wieloznaczną konstrukcją, która otwiera się na wielowarstwowe sensy. Jednym z najsłynniejszych opowiadań Borgesa, które zainspirowały wielu innych twórców, była „Biblioteka Babel”. Znane zbiory tekstów to „Fikcje”, „Historie prawdziwe i wymyślone”, „Spiskowcy”, „Szachy”. W swoich dziełach autor na szeroką skalę posługuje się metafikcją, ujawnia literacki charakter świata przedstawionego i prowadzi z czytelnikiem nieustanną grę, dlatego można tu mówić o wyraźnych cechach postmodernizmu.

Z kolei najsłynniejszym utworem Cortazara jest słynna „Gra w klasy”, opatrzona specjalna instrukcją autora wyjaśniającą możliwe strategie czytania. Tym samym cała powieść staje się zabawą, grą, w której odbiorca może pomijać dowolne fragmenty i otrzymywać maksimum przyjemności z lektury. Pisarz kwestionuje zatem zasadę linearyzmu i związków przyczynowo-skutkowych.

Kolumbia to natomiast kraj Gabriela Garciii Marqueza, autora wielkiej powieści „Sto lat samotności” stanowiącej paraboliczną historię całej Ameryki Łacinskiej. Pisarz został w 1982 roku odznaczony za to dzieło Literacką Nagrodą Nobla. Dzieje siedmiu pokoleń rodu Buendia naznaczone rodzinną klątwą urzekają pięknem, zmysłowością i połączeniem realizmu oraz magii. Marquez to przedstawiciel tak zwanego realizmu magicznego, w którym ważną rolę odgrywają lokalne wierzenia, sny i przeczucia bohaterów. Inne znane dzieła Marqueza to „Kronika zapowiedzianej śmierci”, „Miłość w czasach zarazy”, „O miłości i innych demonach”.

Jedną z najbardziej znanych osobowości literackich Chile jest natomiast Pablo Neruda, laureat Nobla z 1972 roku. Jego poezja powojenna jest apoteozą Ameryki Południowej, hołdem dla jej mieszkańców i wspaniałej natury. Najsłynniejszy utwór tego typu stanowi „Pieśń powszechna”.  

Naczelny pisarz Peru to natomiast Mario Vargas Llosa, odznaczony Literacką Nagrodą Nobla w 2010 roku. Jego dzieła, w większości posiadające wyraźne odniesienia polityczne są jednocześnie mocno inspirowane autobiografią autora. Ważną role w jego twórczości odgrywa odważnie ukazywana erotyka, np. „Miasto i psy”, „Zielony dom”, „Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki”, która często jest formą przemocy demaskującą system przemocy politycznej. Jego pisarstwo docenia się za niezwykłe rozpoznania mechanizmów dyktatury (np. „Rozmowy w Katedrze”, „Święto kozła”).

Słynnym Kubańczykiem był zaś Alejo Carpentier, przedstawiciel realizmu magicznego. Wiele podróżował, czego owocem były jego książki. Jedną z najsłynniejszych powieści „Podróż do źródeł czasu” poświęcił Wenezueli. Inne znane utwory to „Pościg” i „Eksplozja w katedrze”.  

Jeżeli chodzi o Meksyk należy pamiętać przynajmniej o dwóch ważnych nazwiskach: Juan Rulfo i Octavio Paz. Rulfo, podobnie jak Borges, Marquez i Carpentier to współtwórca realizmu magicznego. Uprawiał głównie małe formy prozatorskie: opowiadania i mikropowieści, wśród których najważniejsze to „Równina w płomieniach” i „Pedro Paramo”. Octavio Paz, odznaczony Noblem w 1991 roku, to poeta zafascynowany kulturą i mitologią Azteków („Kamień słońca”, „Salamandra”, „Biel”).