Realizm magiczny - definicja, cechy, przedstawiciele

Realizm magiczny zrodził się w Niemczech w latach 20. XX wieku, ale bardzo szybko zyskał ogromną popularność w Ameryce Łacińskiej i stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych cech literatury iberoamerykańskiej. Prekursorem tego nurtu był tu Miguel Angel Asturias, który w 1930 roku wydał „Legendy gwatemalskie”. Było to dzieło silnie inspirowane wierzeniami i tradycjami Majów, które pisarz zintegrował z symbolami chrześcijańskimi.

Jednym z pierwszych autorów tworzących w tym nurcie był również Argentyńczyk Jorge Luis Borges. W jego twórczości etap ten inicjuje „Powszechna historia nikczemności” (1935), w której pisarz sięga po mitologię, by opisać historię Buenos Aires. Jego kolejne zbiory opowiadań i esejów kontynuują ten nurt, często stanowią przewrotne komentarze do dzieł, które nigdy nie istniały. Można tu wymienić „Fikcje”, „Alef” czy „Ogród o rozwidlających się ścieżkach”.

Realizm magiczny jest prądem, w którym zderzają się dwie przeciwstawne tendencje: dążenie do realistycznego opisu rzeczywistości, a jednocześnie wprowadzenie do tekstu elementów fantastycznych. Relacja pomiędzy tymi dwiema estetykami polega na szczególnym rodzaju syntezy, a mianowicie takim, że to, co realne wydaje się nierzeczywiste, a to, co fantastyczne zyskuje konkretny, sensualny i niemal namacalny wymiar. Nurt ten bardzo silnie inspiruje się lokalnymi wierzeniami, mitami i obrzędami, stąd tak szczególnie rozwinął się na kontynencie obfitującym w bogactwo rozmaitych tradycji.

Ważną rolę odgrywa też nieskrępowana wyobraźnia i poetyka oniryczna: sen, marzenie, wizja. Bardzo popularnymi pisarzami latynoamerykańskim tworzącymi w tym nurcie są Garcia Gabriel Marquez, Alejo Carpentier i Juan Rulfo. Najsłynniejszą powieścią Marqueza, nagrodzoną Literacką Nagrodą Nobla jest „Sto lat samotności”, przedstawiająca dzieje siedmiu pokoleń rodu Buendia. Historia rodzinna obfitująca w szereg niezwykłych wydarzeń jest osadzona w czasie mitycznym, wiecznego powrotu – tych samych imion, osobowości i schematów fabularnych. Jednocześnie jest to wielka parabola dziejów Ameryki Łacińskiej.

Carpentier podróżujący po kontynencie opisywał z kolei niesamowitą historią Haiti („Królestwo z tego świata”), Wenezueli („Podróż do źródeł czasu”) czy karaibskich Antyli („Pościg”, „Eksplozja w katedrze”). Rulfo, ikona literatury meksykańskiej, tworzył w tym nurcie małe formy prozatorskie: „Równina w płomieniach”, „Pedro Paramo”. Opisywał w niej rzeczywistość ubogich meksykańskich wiosek, ludzi praktykujących religijne obrzędy i snujących marzenia o ucieczce do Stanów Zjednoczonych.