Powojenna literatura amerykańska - cechy, zjawiska, twórcy

Powojenna literatura amerykańska to oczywiście wielkie nazwiska prozaików i dramaturgów, którzy rozpoczęli swoją twórczość jeszcze w okresie XX-lecia międzywojennego. Na wczesne lata 50. przypada ostatni etap twórczości Eugene O’ Neilla, którego „Zimna śmierć nadchodzi” miała premierę w 1946 roku.

William Faulkner w 1949 roku dostał Literacką Nagrodę Nobla. Po wojnie kontynuował swoją wielką, psychologiczną prozę utrzymaną w konwencji niekończącego się strumienia świadomości. Piewca amerykańskiego Południa wydał między innymi powieści: „Intruz”, „Requiem dla zakonnicy”, „Wielki las” czy „Rezydencja”. W jego prozie uderza fatalizm, który staje się sposobem połączenia przeszłości i przyszłości. Człowiek w świecie Faulknera jest zawsze skazany na samotność i cierpienie, a często też zamknięcie w rzeczywistości własnego obłędu. Zło dosięga istotę ludzką niezależnie od jej pragnień i dążeń.

Zupełnie inną techniką powieściową operuje natomiast proza Ernesta Hemingwaya, niezwykle oszczędna w swoim wyrazie. Pisarz nie zagłębia się w problematykę ludzkiej psychiki – pokazuje człowieka z zewnątrz, opisując go przez pryzmat działań i zachowań Hemingway jest zatem wierny behawioryzmowi. Po II wojnie światowej powstają takie jego dzieła, jak „Za rzekę, w cień drzew”, „Stary człowiek i morze”, „Ruchome święto”. Utwory Hemingwaya podejmują problematykę etyczną, jego bohaterowie to ludzie odważni, którzy mają odwagę zmierzyć się z własnym losem.

John Steinbeck podobnie jak wymienieni twórcy otrzymał Literacką Nagrodę Nobla, choć wielu krytyków uważało jego powojenne osiągnięcia za znacznie niższych lotów niż „Grona gniewu” czy „Na wschód od Edenu”. Wydał po wojnie między innymi „Ulicę nadbrzeżną” i „Zima naszej goryczy”. W tym okresie powstają również kolejne dzieła Johna Dos Passosa, autora słynnej trylogii „USA”.

Do młodszego pokolenia należał Truman Capote, autor poczytnych powieści „Inne głosy, inne ściany”, „Śniadanie u Tiffany’ego”, „Z zimną krwią” . Bohaterami jego prozy są często ludzie zagubieni i unikający stabilizacji, dla których niedojrzałość i naiwność jest formą obrony przed złem świata. Do tego pokolenia, co Capote należał również Jerome Salinger, autor „Buszującego w zbożu” czy „Dziewięciu opowiadań”.

Wielką osobowością amerykańskiej literatury powojennej jest natomiast Isaac Singer, laureat Literackiej Nagrody Nobla z 1978 roku, który tworzy w języku jidysz. Jego dzieła poruszają problem współistnienia kultury żydowskiej z innymi kulturami i problemu tożsamości Żyda jako człowieka z pogranicza – rozdartego między wiernością tradycji a własnymi pragnieniami. Słynne powieści Singera to „Sztukmistrz z Lublina”, „Wrogowie”, „Pokutnik”, „Cienie nad rzeką Hudson”.

Na gruncie amerykańskim w latach 70. rozwija się proza postmodernistyczna reprezentowana przez Vladimira Nabokova, Johna Bartha, Kurta Vonneguta czy Josepha Hellera. Najsłynniejszą powieścią Nabokova jest „Lolita”, utwór pokazujący, jak określił to autor, jego romans z Ameryką i jej mitami. Vonnegut („Rzeźnia numer 5”) i Heller („Paragraf 22”) to natomiast twórcy nowatorskiego podejścia do tematu wojny i jej skutków. Zasadniczymi wymiarami tej prozy stają się czarny humor, parodia (rozumiana jako przetwarzanie starych schematów) i groteska.