Powojenna literatura niemiecka - cechy, zjawiska, twórcy

Powojenna literatura niemiecka została doceniona już w 1946 roku, kiedy Herman Hesse został laureatem Literackiej Nagrody Nobla. Jego największe osiągnięcia w dziedzinie prozy, czyli „Wilk stepowy” (1927) i „Gra szklanych paciorków” (1943) powstały co prawda nieco wcześniej, jednak należą do wielkich dzieł literatury światowej. Najważniejsza problematyka jego utworów skupia się wokół znaczeń duchowych – poszukiwania sensu egzystencji i jej metafizycznego zakorzenienia.

Niemiecką prozę katolicką reprezentuje twórczość Heinricha Bolla, autora powieści, takich jak „Gdzie byłeś Adamie?”, „O samym sobie” czy „Koniec podróży służbowej”. Pisarz również otrzymał Literacką Nagrodę Nobla w 1972 roku.

Wielkim współczesnym powieściopisarzem niemieckim jest również Gunter Grass. Jego pierwsze utwory stanowiły rozrachunek z faszyzmem i pokazywały grozę tej ideologii. Chodzi tu zwłaszcza o pierwszą część tak zwanej trylogii gdańskiej: „Blaszany bębenek” (kolejne: „Kot i mysz”, „Psie lata”). Oczami dziecka-karła Grass w krzywym zwierciadle pokazuje Gdańsk i jego mieszkańców od początku XX wieku aż do lat 50. Nie brak tu elementów gorzkiej ironii, a nawet groteski, które stają się jedynymi metodami opisu szalonej rzeczywistości. Pisarz jest bardzo mocno związany z Polską, jego powieść „Turbot” została zainspirowana wydarzeniami na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku, zaś „Szczurzyca” odnosi się do czasów powstania Solidarności. Grass został uhonorowany Literacką Nagrodą Nobla w 1999 roku.

W dziedzinie dramaturgii w niemieckiej literaturze powojennej wyróżnia się Bertold Brecht, noblista z 1969 roku. Jego przedwojenne sztuki („Opera za trzy grosze”, „Matka Courage i jej dzieci”) cieszą się niesłabnącą popularnością. Ponadto po wojnie wydał on kilka dzieł prozatorskich: „Opowiadania z kalendarza”, „Interesy pana Juliusza Cezara”, a także zbiory poetyckie „Wiersze wybrane”, „Postylla domowa i inne wiersze”.

Twórcą piszącym po niemiecku (choć Szwajcarem z pochodzenia) był Friedrich Durrenmatt, autor dramatów, esejów, a także prozy. W sferze dramatu nawiązywał do Brechta. Z drugiej strony dostrzega się u niego cechy teatru absurdu. Dzieła Durrenmatta to parabole ludzkiego losu, pełne groteski, ale też operujące tajemniczą atmosferą i komediowym klimatem. Fundamentalne pytania o dobro i zło oraz o sposoby ich uobecnienia w człowieku jako członku społeczności zadaje pisarz, np. w dramacie „Wizyta starszej pani”. Inne dzieła Durrenmatta to np. „Jesienny wieczór”, „Zwłoka” czy „Wspólnik”.

Należy pamiętać, że powojenne Niemcy zostały podzielone na dwa zupełnie różne kraje: zachodni – RFN i wschodni – NRD. Niemcy wschodnie znajdowały się w radzieckiej strefie wpływów, dlatego literatura podlegała tu cenzurze i licznym ograniczeniom. Ważniejszymi pisarzami tej części Niemiec byli Christina Wolf, Heiner Muller czy Johannes Bobrowski.