Powstanie NATO - państwa założycielskie, historia, cele

NATO (ang. North Atlantic Treaty Organisation) – Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego to sojusz polityczno-militarny zawiązany w 1949 roku, który początkowo miał na celu obronę państw Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych przed ekspansją Związku Radzieckiego na Zachód. W jego skład pierwotnie weszło 12 państw: Stany Zjednoczony, Kanada, Wielka Brytania, Francja, Belgia, Holandia, Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy i Luksemburg. W latach 50. do paktu dołączyły Grecja, Turcja, RFN i Hiszpania. Początkowo siedziba NATO znajdowała się w Paryżu, jednak w 1966 roku, po wystąpieniu Francji z sojuszu militarnego została przeniesiona do Brukseli w Belgii.

Działanie paktu zbrojnego opiera się na postanowieniach Traktatu Północnoatlantyckiego podpisanego w Waszyngtonie w 1949 roku. Składa się on z 14 artykułów, z których artykuł 5 zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do obrony tego z nich, które stałoby się obiektem ataku wroga. Po zakończeniu zimnej wojny i rozpadzie Związku Radzieckiego NATO stało się zatem jedną z najważniejszych organizacji stojących na straży bezpieczeństwa w Europie. Obecnie sojusz prowadzi również działania rozjemcze na terytoriach państw objętych konfliktem zbrojnym. W latach 90. i na początku XXI wieku do struktur paktu dołączyły kolejne państwa: Polska, Czechy, Węgry (1999), Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia (2004).

Najważniejszym organem statutowym jest Rada Atlantycka, na czele której stoi sekretarz generalny (obecnie Anders Fough Rasmussen). Centralny organ wojskowy  stanowi natomiast Komitet Wojskowy (szefowie sztabów wszystkich państw członkowskich). Podstawową koncepcję militarną NATO na początku jego istnienia stanowiła koncepcja „zmasowanego odwetu”, którą następnie zastąpiła doktryna „elastycznego reagowania”. Po rozpadzie Układu Warszawskiego sojusz północnoatlantycki przyjął tak zwaną koncepcję strategiczną, której podstawą jest zapobieganie konfliktom zbrojnym i ochrona państw członkowskich. W jej ramach przyjęto doktrynę „reagowania kryzysowego”, a więc bezstronne rozwiązywanie światowych kryzysów i ochrona praw człowieka (poza artykułem 5).

Obecnie w strukturach wojskowych NATO nie uczestniczą oprócz Francji również Grecja i Hiszpania. Najważniejsze misje stabilizacyjne, w których brało udział NATO po 1989 roku to interwencja w wojnie na Bałkanach, misja stabilizacyjna w Kosowie (1999), w Afganistanie (2001) i w Iraku (2003).