Streszczenie
Dwójka bohaterów opowiadania określeni jako Pan i Pani dokonują zakupu zabytkowej starej szafy do swojego małego mieszkania. Mebel zajmuje bardzo dużo miejsca i na pierwszy rzut oka wydaje się, że doskonale pasuje do wnętrza lokalu. Szafa ma trzy drzwi i jest przyozdobiona ornamentem roślinnym, posiada także lustro. Autorka bardzo bogato opisuje wgląd mebla. Tokarczuk czyni go w pewnym sensie najważniejszym bohaterem tekstu. Nowi właściciele traktują ją jako żywą istotę, nowego członka rodziny. Rzeczywiście z czasem mogli się oni przekonać o niezwykłych właściwościach nogo nabytku. Gdy Pani weszła do wnętrza szafy, okazało się, że ta ukazuje jej różne rzeczy, które kobieta pragnęła ujrzeć. Wpływała również bardzo kojącą na Panią, sprawiając, że czuła się ona spokojnie i bezpiecznie. Doszło do tego, że Pani w ogóle nie chciała wychodzić z wnętrza szafy. Również Pan padł ofiarą mebla. Ostatecznie małżeństwo siedziało na jego dnie wspólnie, a on przenosił ich w nowe, inne, lepsze światy. Zamknięcie się w szafie traktowali jako sposób odcięcia się od rzeczywistości. Pan i Pani odnaleźli swój nowy świat, ciemny i ciasny, ale ich własny i bezpieczny.
Geneza
Tekst jest jednym z trzech opowiadań Olgi Tokarczuk, opublikowanych w zbiorze pt. Szafa. Książka ukazała się w 1997 roku. Prócz niego, w zbiorze znajdują się także utwory o tytułach: Numery oraz Deus Ex.
Czas i miejsce akcji
Nie można precyzyjnie określić okresu, w którym rozgrywają się wydarzenia z opowiadania. Jedynym tropem, naprowadzającym są wycinki gazet, z nagłówkami dotyczącymi proletariuszy czy góralskiej muzyki, co daje nam potencjalnie pole do zawężenia poszukiwań, wskazując na określony kontekst historyczny. Akcja zamyka się w zasadzie w mieszkaniu Pana i Pani R., które stanowi opozycję do świta przepływającego za oknem.
Niezwykłość świata przedstawionego
Olga Tokarczuk jest znana ze swojego zamiłowania do umieszczania bohaterów książek w rzeczywistości niesamowitej niezwykłej, wręcz magicznej. Również opowiadanie Szafa reprezentuje przywiązanie autorki do zagadnień metafizycznych i mistycznych. Co więcej, to właśnie przedmioty codziennego użytku zyskują wspomnianą magiczność. Ten zabieg niejednokrotnie pomaga współczesnemu czytelnikowi w interpretacji dzieła, zwłaszcza gdy nie jest wyposażony w rozleglejszą wiedzę filozoficzną czy psychologiczną.
Problematyka
Chyba każdy doświadczył takiego okresu w życiu, w którym poszukiwał dla siebie bezpiecznego i spokojnego miejsca, z dala od problemów, hałasów, tzw. miejsca przeczekania. Szafa Olgi Tokarczuk taką właśnie przestrzeń symbolizuje. We wnętrzu mebla nic nie zakłócało myśli i uczuć ludzkich, człowiek mógł się porozumieć sam ze sobą. To znów wprowadzenie problemu dotyczącego współczesnej tożsamości i drogi jej poszukiwania. Dowiadujemy się, że szczęścia i spełnienia należy szukać w rzeczach prostych, banalnie codziennych np. bohaterom opowiadania wystarczyło wejście do własnej szafy zamiast długiego urlopu w egzotycznym kraju. Takie miejsca, rzeczy są często przez człowieka lekceważone.