„Wędrówką życie jest człowieka” to wiersz Edwarda Stachury wyraźnie przeznaczony do śpiewania, na co wskazują liczne powtórzenia, paralelizmy składniowe i rymy. Poeta sięga tu po topos drogi jako metafory ludzkiej egzystencji.
Wiersz jest ściśle związany z trybem życia autora – niestrudzonego podróżnika. Mamy tu do czynienia z figurą trampa – człowieka żyjącego w podróży, który nie chce się zatrzymać, ponieważ droga oznacza dla niego dążenie do wyznaczonego celu. Jednocześnie podmiot odkrywa w wierszu różne oblicza wędrówki, które razem składają się na metaforę losu człowieka.
Ważną rolę w tekście odgrywa nagromadzenie pytań retorycznych, które po pierwsze wyznaczają swoisty rytm tekstu, po drugie – wskazują, że poeta nie daje odbiorcy gotowej odpowiedzi, ale prowokuje do refleksji nad sensem egzystencji.
Dokąd? Skąd?
Poeta komponuje swój tekst na zasadzie wyliczenia kolejnych tez na temat ludzkiej wędrówki, które następnie są krótko rozwijane. Pierwsza z nich ma charakter najbardziej ogólny, mówi bowiem o tym, że życie człowieka jest podróżą.
Stachura w każdym przedstawionym w wierszu twierdzeniu stosuje inwersję, zaburzając tradycyjny porządek składni. Wzmaga tym samym uwagę odbiorcy, a ponadto podkreśla słowo „życie”, które wysuwa się przed słowo „jest”.
Jeżeli egzystencja jest wędrówką, oznacza to, że człowiek nieustannie idzie, ale „dokąd?” i „skąd?”. Poeta zadaje zatem pytanie o kwestie metafizyczne – skąd się wywodzi człowiek i jaki sens ma jego życie.
Lecz ucieka?
Następnie podmiot liryczny stwierdza, że życie jest podobne do sennej zjawy ze względu na swoją eteryczność i niepoznawalność. Porządek egzystencji zdaje się czymś więcej niż tylko fizycznością, ponieważ nie można go „dotknąć”. Życie nieustannie „ucieka”, wymyka się ludzkiej ciekawości.
Brak mu tchu?
Życie jako wędrówka wymaga ciągłego biegu, od którego człowiek traci oddech. Czasami ma ochotę odpocząć od wszystkich problemów, czuje się zmęczony, nie może nadążyć za szybkim tempem zmian. Świat domaga się od niego nieustannej aktywności.
Śmierć go czeka?
Jednocześnie ludzka egzystencja jest „zwiewną chmurą”. Metafora ta oddaje znikomość istnienia człowieka. Ludzki byt jest tu, jak u Heideggera, „bytem-ku-śmierci”, przemijającym i nietrwałym. Ponadto targają nim różne wiatry („płynie wzwyż/ płynie w niż”), sprzeczne namiętności i pragnienia. Ostatecznie jednak jego przeznaczeniem jest śmierć.
Stachura uruchamia w ten sposób szereg obrazów zakorzenionych w kulturze europejskiej: życie jako bieg, wędrówka, sen, chmura – wszystkie te toposy oddają zarówno piękno ludzkiego losu, jak i wpisane w niego trud, ból, strach przed przemijaniem. Poeta jednak odważnie stawia czoła wszystkim tym lękom i afirmuje los we wszystkich jego aspektach, tworzy pean na cześć życia:
(…) To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił,
Będę szedł! Będę biegł!
Nie dam się! (…).