Geneza
Wiersz Jana Polkowskiego nawiązuje tytułem do dawnej, popularnej piosenki obrazującej arkadyjski mit Nowej Huty. Ta krakowska dzielnica była miejscem symbolicznym dla ideologii socrealistycznej – to tam kumulować się miały szlaki komunikacyjne i kulturalne, zgodnie z socrealistycznymi założeniami społecznymi. Stąd wychodziły najważniejsze arterie miasta, tworzące oś pracy prowadzącą prosto do zakładu. Cała architektura i urbanistyka dzielnicy przemawiała ideałami pracy robotniczej. W pewnym sensie stanowić miała pomnik komunizmu. Wiersz odwołuje się do faktu budowy pomnika pamięci Bogdana Włosika, jednej z ofiar stanu wojennego. Jest bezpośrednią reakcją na politykę służb ZOMO, która zakładała krwawe tłumienie wszelkich demonstracji przeciw władzy i użycie wobec obywateli cywilnych ciężkiej amunicji. W wyniku tych działań zginął zupełnie niewinny młodzieniec:
Tobie, nieznanemu? Zapomnianemu, ostygłemu ciału?
Tobie, którego imię i nazwisko ktoś może jeszcze pamięta
(nieistniejącemu) od dawna budowano pomnik.
30 lat temu, jeśli nie wcześniej, uchwałą Biura Politycznego
KC, w Moskwie, Warszawie, uchwałą rządu tamże i ostatecznie
Sejmu PRL, spadkobiercy europejskiej demokracji, rozpoczęto budowę
pomnika Bogdana Włosika (1961-1982).
Nowa Huta w oczach Polkowskiego
Liryk Jana Polkowskiego jest jedną z wielu realizacji opowieści o Nowej Hucie, tym razem skupionej na odwołaniu się do pomnika, który realnie nie istnieje, a funkcjonuje w wyobraźni poetyckiej. Do miejsca pamięci wyobrażonego, utożsamianego z okrucieństwem, bezwzględnością i uciskiem.
Poeta powołuje do życia miejsce pamięci, które ma zachowywać zarówno szacunek dla niesłusznie zamordowanego, ale także określone fakty historyczne.
Reżim komunistyczny
Podmiot mówiący w wierszy przywołuje słynne słowa rosyjskiego gubernatora, wypowiedziane podczas powstania styczniowego: nikakoj Polszi nikogda nie budiet, podkreślając w ten sposób niezwykle opresyjny charakter komunistycznej utopii, nastawionej szczególnie antypolsko. Przedstawia rozmaite formy współpracy z władzą i uwikłaniu ludzi w groźny system. Okazuje się, że tej zależność poddani są przedstawiciele rożnych grup społecznych, zawodowych i religijnych, Śmierć Włosika ma odsłaniać prawdziwe, zbrodnicze oblicze komunizmu:
[…] Budowali go wszyscy: tow. Bierut, Beria, Berman, Borejsza
MBP, NKWD, dystyngowani poeci mitu śródziemnomorskiego
prawdziwi, katoliccy marksiści, niegolący się jeszcze filozofowie
dźwigający na sercu swój pierwszy pistolet, faszyści z ONR, specjaliści
radzieccy, niepiśmienni chłopi, Tadeusz Borowski (piśmienny)
otępiały od wódki i pochlebstw Władysław Broniewski.