Geneza
Ojczyzna to zbiór opowiadań Henryka Grynberga, powstałych w latach 1960-1988. Wszystkie teksty stanowią dokument opisujący rzeczywistość lat sześćdziesiątych. Zbiór został wydany w Warszawie w 1999 roku. Niektóre z utworów były już wcześniej publikowane samodzielnie lub w innych zbiorach np. w zbiorze Ekipa „Antygona” lub na łamach czasopisma „Twórczość”. Część z nich pod zmienionymi tytułami (głównie ze względu na cenzurę). Najważniejszym opowiadaniem jest ostatni tekst zamieszczony w książce – tytułowa Ojczyzna, która wcześniej została opublikowana w paryskiej „Kulturze” w 1970 roku.
Problematyka
Pojęcie ojczyzny jest nadrzędnym w stosunku do tekstów, wchodzących w skład zbioru. To właśnie wokół niego rozwijają się problemy i dylematy dotyczące tożsamości, przynależności, czy tez przeciwnie – alienacji i odczucia wyobcowania. Bohaterowie opowiadań Grynberga to ludzie wiecznie przeżywający wygnania i powroty (w różnym sensie – niektóre fizyczne, innym razem mentalne, psychiczne). Z opowiadań pisarza przebija wniosek, że pojęcie ojczyzny nie jest jednoznaczne, łatwe do zdefiniowania.
Człowiek wobec ojczyzny
W licznych utworach, również opowiadaniach z omawianego zbioru, bohater Grynberga zostaje przedstawiony jako samotnik w obliczu pogromu (chodzi o Holocaust, ale nie tylko, sam pisarz pochodził z rodziny żydowskiej). W fabularnych rozważaniach na temat ojczyzny odnaleźć można dylematy związane z poczuciem przynależności narodowej, wyparciem się swoich korzeni, alienacji – u Grynberga w większości dotyczyły one pochodzenia żydowskiego, a to z kolei prowadziło do hierarchizowania wyznań, religii. Twórca, nad którym ciążyło piętno odrzuconego przez kraj obywatela i artysty, zastanawiał się, czy jeszcze kiedykolwiek dane będzie mu zobaczyć ojczyznę taką, jaka była gdy czerpał z niej garściami twórczą inspirację – ten silny związek z Polską niejednokrotnie podkreślał na kartach opowiadań i często w tonie nostalgicznym.