Holocaust - definicja
Słowo „holocaust" wywodzi się z języka greckiego, w którym oznacza „całopalenie”. Pierwotnie termin ten dotyczył głównie kwestii religijnych (np. rytuałów, obrzędów), jednak po doświadczeniach II wojnie światowej zaczął odnosić się przede wszystkim do nazistowskiej zbrodni, jaką było wymordowanie ok. 6 milionów Żydów. Warto także zwrócić uwagę na to, iż stosowany w tym kontekście, pisany jest wielką literą.
Holocaust - geneza
Już po dojściu do władzy Adolfa Hitlera – w 1933 r. – Niemcy rozpoczęły realizację polityki rasistowskiej i antysemickiej. Początkowo przejawiała się ona głównie poprzez pozbawianie Żydów praw i przywilejów oraz konsekwentne skłanianie ich do opuszczania kraju. W 1935 r. ogłoszone zostały ustawy norymberskie, które dawały możliwość pozbawiania ludzi wyznania mojżeszowego obywatelstwa niemieckiego oraz jakiegokolwiek wsparcia otrzymywanego od państwa. Żydów oskarżano głównie o pasożytnictwo, wyzysk, niszczenie narodów i demoralizowanie jego przedstawicieli. W dodatku głęboko wierzono w żydowski spisek mający na celu stopniowe przejmowanie władzy na świecie.
Obok oskarżeń wymierzonych bezpośrednio w przedstawicieli wyznania mojżeszowego nazistowska propaganda posługiwała się także terminem „hańbienia rasy” (Rassenschande). Z tego względu zakazywano niemieckim kobietom wiązania się z przedstawicielami znienawidzonego narodu. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż Żydów nie traktowano jako grupy wyznaniowej, ale przede wszystkim – jako naród obarczony negatywnymi cechami genetycznymi.
Holocaust - historia
Lata 30., począwszy od ogłoszenia ustaw norymberskich, przynosiły coraz większą niechęć wobec Żydów. Skuteczna propaganda nazistowska stopniowo trafiała do szerokich mas społecznych. Po wybuchu II wojny światowej ludność żydowską zaczęto znakować, a następnie zamykać w ściśle wytyczonych przestrzeniach – gettach, gdzie kumulowano wyznawców religii mojżeszowej (lub też ludzi z nimi powiązanych oraz podejrzewanych o pokrewieństwo), trzymając ich pod strażą i niemal nieustannie kontrolując ich działania.
Początkowo władze III Rzeszy rozważały masowe przesiedlenie Żydów, czyniąc ich nowym miejscem życia Madagaskar lub tereny znajdujące się za Uralem. Plan ten nie mógł powieść się jednak w trakcie wojny, podjęto więc decyzję o zagładzie – tzw. „rozwiązaniu kwestii żydowskiej”. Plan ten stworzono już jesienią 1941 r., lecz ogłoszono dopiero 20 stycznia 1942 r. Operację powierzono oddziałom SS, a jej koordynatorem i naczelnikiem był Adolf Otto Eichmann.
 |
| Żydowskie kobiety i dzieci wyzwolone z austriackiego obozu koncentracyjnego w Lambach (maj 1945) |
O tym, jak niezwykle istotnym punktem nazistowskiej ideologii była całkowita likwidacja Żydów, może świadczyć fakt, iż znaczne fundusze przeznaczano na doskonalenie form zaplanowanego ludobójstwa. Początkowo Żydów eksterminowano głównie poprzez rozstrzeliwanie, lecz szybko okazało się, że takie działanie jest nieekonomiczne. Wtedy zaczęto rozważać stosowanie cyklonu B, który niegdyś używany był jako środek do dezynsekcji.
Pierwszą skrupulatnie zaplanowaną akcją III Rzeszy była ta opatrzona kryptonimem „Reinhard”. Podjęto decyzję o wymordowaniu wszystkich Żydów zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo. Okrutny plan realizowano głównie w specjalnie przystosowanych do tego obozach koncentracyjnych, gdzie przyszłe ofiary często przed śmiercią pracowały na rzecz Niemiec. Akcja objęła wszystkie grupy wiekowe i obie płcie. Więźniów transportowano pociągami do miejsc przyszłej kaźni. Przed osadzeniem w barakach byli oni pozbawiani swoich rzeczy, które automatycznie stawały się własnością III Rzeszy.
Okrutne i nieludzkie działanie nazistowskich Niemiec doprowadziło do śmierci ok. 6 milionów Żydów. Wraz z nimi zniknęła reprezentowana przez nich kultura, co szczególnie widoczne stało się w Europie Środkowej i Wschodniej – głównie w dawnej Galicji, Ukrainie, Polsce, Białorusi itp. Swoją brutalną politykę III Rzesza realizowała niemal w całej Europie, rozsiewając kolejne ośrodki zagłady na podbitych przez siebie terenach.
Holocaust - znaczenie
Holocaust odcisnął swoje piętno na wielu płaszczyznach. Żydzi, chcąc uniknąć podobnych zdarzeń w przyszłości, zaczęli dążyć do stworzenia własnego państwa (wzmocniły się poglądy syjonistyczne). Lata 1944-1948 przyniosły ich exodus do dzisiejszego Izraela.
Na gruncie politycznym wszelkie przejawy ideologii zbliżonych do nazizmu były prędko potępiane, a jedną z najważniejszych tendencji stało się dążenie do wspólnoty, u którego podstaw stał lęk przed powtórzeniem się ludobójstwa na tak szeroką skalę.
Holocaust przyniósł także olbrzymie straty i zmiany na płaszczyźnie kulturalnej – niemal całkowicie wyeliminował z jej europejskiej mapy Żydów i ich kulturę. W dodatku skłonił artystów i twórców do poszukiwań przyczyn, oceniania i komentowania tego, co stało się czarną kartą w historii ludzkości.
Zagłada narodu żydowskiego przyniosła także liczne pytania o tzw. „milczenie Boga”. Wśród przedstawicieli najważniejszych religii rozpoczął się dialog dotyczący niezasłużonego cierpienia, ludzkiego życia i innych fundamentalnych zagadnień.
Holocaust okazał się krańcowym zaprzeczeniem i niezwykle bolesnym zwieńczeniem (niektórzy twierdzą, iż zburzeniem) dotychczasowego sposobu budowania cywilizacji, wiary w człowieka, humanizmu itd. Cała II wojna światowa przyniosła nieskończony ogrom cierpienia i pokazała, do czego zdolny jest człowiek w imię wpajanej mu ideologii. Skrajne prądy nacjonalistyczne, totalitarne sposoby sprawowania władzy oraz militaryzacja życia okazały się drogą prowadzącą ku powszechnej zagładzie.