Początek wojny i sytuacja w Polsce
Dnia 1 września 1939 r. hitlerowskie Niemcy zaatakowały Polskę. Podpisany 23. sierpnia tego samego roku pakt Ribbentrop-Mołotow zagwarantował stałość granicy między III Rzeszą i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. W dodatku przeprowadzona ostatniego dnia sierpnia prowokacja gliwicka miała uniemożliwić Anglii i Francji (sojusznikom Polski) interwencję, zrzucając winę za rozpoczęcie konfliktu na stronę polską. W czasie ataku na Polskę Niemcy realizowały plan Fall Weiss (wariant biały). Natarcie rozpoczęto o godzinie 4:45, przypuszczając szturm z trzech stron (południe, północ, zachód – główna kumulacja sił). Pomimo bohaterskiej postawy wojsk polskich, nazistowskim agresorom szybko udało się opanować sytuację i zgodnie z założeniami blitzkriegu przejąć należące do Polski terytoria.
Do historii na stałe przeszły starcia takie jak: bitwa pod Mławą (1-3 września 1939), obrona Westerplatte (1-7 września 1939), bitwa pod Iłżą (8-9 września 1939), bitwa nad Bzurą (9 do 18/22 września 1939, największa w całej kampanii wrześniowej), obrona Wizny (7-10 września 1939), starcie określane mianem „polskich Termopil”) oraz bitwa pod Mińskiem Mazowieckim (13 września 1939).
17. września 1939 r. do ataku na Polskę przyłączył się ZSRR. Nocą rząd RP opuścił kraj i udał się do Rumunii, gdzie już następnego dnia został internowany. Od 20 do 22 września trwała obrona Grodna, lecz siły polskie nie miały najmniejszych szans w walce ze znacznie liczniejszą armią radziecką. Dnia 28 września kapitulowała Warszawa (rozpoczął się sześcioletni okres okupacji niemieckiej).
5 października 1939 r. w Warszawie odbyła się defilada wojsk niemieckich, w której udział brał Adolf Hitler. Trzy dni później w Berlinie Führer podpisał dekret o włączeniu do III Rzeszy polskich ziem zachodnich i północnych. Następnie – 12 października – podjęto decyzję o utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa (w jego obszarze znalazły się miasta takie jak: Warszawa, Kraków, Lublin, Radom i Kielce). Jego naczelnikiem został Hans Frank.
Jako datę ostatecznego zakończenia kampanii wrześniowej przyjmuje się dzień 6 października 1939 r., kiedy weszła w życie kapitulacja Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie w bitwie pod Kockiem. Od tego czasu polska armia zeszła do podziemia i działania prowadziła w konspiracji.
Wydarzenia na świecie w czasie kampanii wrześniowej
3 września 1939 r. – wojnę Niemcom wypowiadają Francja i Wielka Brytania
12 września 1939 r. – zakończenie ofensywy przez Francuzów. Tego samego dnia w Abbeville miała miejsce narada władz francuskich i brytyjskich, w czasie której postanowiono nie podejmować działań mających na celu pomoc Polsce. Rozpoczęła się tzw. „dziwna wojna” – przez Niemców określana jako Sitzkrieg (wojna siedząca)
28 września 1939 r. – podpisanie przez Ribbentropa i Mołotowa Traktatu o Granicach i Przyjaźni III Rzesza-ZSRR z tajnymi protokołami. Dokument ten zawierał m.in. postanowienie o wspólnym zwalczaniu jakichkolwiek przejawów polskiej dążności niepodległościowej
Polska po kampanii wrześniowej
Wkrótce po kapitulacji polskich wojsk okupanci z wielką zaciekłością przystąpili do eksterminowania przedstawicieli inteligencji, ludzi wykształconych i mogących swoją postawą wpłynąć na resztę społeczeństwa.
Pierwsze mordy miały miejsce już 15 października, kiedy w lesie bratiańskim dokonano egzekucji 150 Polaków. Jedenaście dni później – 26 października – weszły w życie dekrety Hitlera, które ogłaszały zastąpienie administracji wojskowej na terenach polski przez administrację cywilną – tym sposobem oficjalnie proklamowano III Rzeszę.
Z kolei 30 października dokonano ostatecznego podziału Polski między Niemcy i ZSRR.
Dnia 7 listopada 1939 r. generał Władysław Sikorski został mianowany Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, a jego rząd został uznany przez Francję, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone za suwerenne i legalne przedstawicielstwo państwa polskiego
Działania mające na celu wyeliminowanie najbardziej światłych przedstawicieli narodu polskiego wciąż przybierały na sile. Prowadzone były one przez obu okupantów. Dnia 6 listopada w Krakowie rozpoczęto Sonderaktion Krakau – akcję pacyfikacyjną wymierzoną w kadry zatrudnione na wyższych uczelniach. Trzy dni później przeprowadzono jej drugą turę oraz rozpoczęto działania tego samego typu w Lublinie. Polacy nie pozostawali jednak bierni – 13 listopada utworzono ZWZ (Związek Walki Zbrojnej), którego przywódcą został generał broni Kazimierz Sosnkowski (przebywał wtedy we Francji).
Niemcy rozpoczęli także działania wymierzone przeciwko przedstawicielom mniejszości narodowych. Ostatniego dnia listopada wydano rozporządzenie Generalnego Gubernatorstwa nakazujące wszystkim Żydom powyżej dziesiątego roku życia nosić na ramieniu opaskę z Gwiazdą Dawida.
Świat – od zakończenia kampanii wrześniowej do końca roku 1939
8 listopada 1939 r. – w Monachium doszło do nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera
9 grudnia 1939 r. – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie – Władysław Raczkiewicz – powołał we Francji Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej
Polska w roku 1940
8 lutego 1940 r. – utworzenie getta w Łodzi (było to pierwsze getto na terenach Polski)
10 lutego 1940 r. – armia radziecka przeprowadziła pierwsze masowe deportacje na Syberię. Kolejne powtórzyły się 12 i 13 kwietnia oraz 28 i 29 czerwca
22-30 marca 1940 r. – w Warszawie i Krakowie miał miejsce pogrom wielkanocny – seria napadów i ataków na ludność żydowską
2 maja 1940 r. – pierwszy transport więźniów do obozu w Sachsenhausen
20 maja 1940 r. – naziści przystąpili do budowy obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu
14 czerwca 1940 r. – do Oświęcimia przybył pierwszy transport więźniów. W jego skład weszło 728 więźniów z Tarnowa
20-21 czerwca 1940 r. – rozstrzelanie w Palmirach wybitnych przedstawicieli polskiej sceny politycznej oraz życia kulturalnego
19 września 1940 r. – Witold Pilecki (rotmistrz Kawalerii Wojska Polskiego) z własnej woli dał się aresztować Niemcom, by po transporcie do Oświęcimia rozpocząć działalność wywiadowczą. W obozie otrzymał on numer 4859 i był tam głównym organizatorem konspiracji, zakładając Związek Organizacji Wojskowej
2 października 1940 r. – utworzenie getta w Warszawie (oficjalnie miało to miejsce dwa tygodnie później)
22 listopada 1940 r. – pierwsza egzekucja w Auschwitz. Rozstrzelano 40 Polaków
27 grudnia 1940 r. – powstała Organizacja Małego Sabotażu – „Wawer” (oparta była ona głównie o struktury Szarych Szeregów)
Świat w 1940 r.
1 stycznia 1940 r. – ogłoszenie powszechnej mobilizacji w Wielkiej Brytanii
24 stycznia 1940 r. – Hermann Göring (marszałek III Rzeszy) nakazał „rozwiązanie problemu żydowskiego”
26 marca 1940 r. – Adolf Hitler podjął decyzję o rozpoczęciu ofensywy na Zachodzie, kiedy tylko jego wojska zakończą działania w Norwegii
9 kwietnia 1940 r. – atak Niemców na Danię i Norwegię; natychmiastowa kapitulacja kraju ze stolicą w Kopenhadze
10 maja 1940 r. – atak III Rzeszy na Francję, Belgię, Holandię i Luksemburg. Nowym premierem Wielkiej Brytanii został Winston Churchill
14 maja 1940 r. – kapitulacja armii holenderskiej
19 maja 1940 r. – osiągnięcie przez Niemców brzegu kanału La Manche
28 maja 1940 r. – kapitulacja armii belgijskiej
3 czerwca 1940 r. – bombardowania Paryża przez Luftwaffe
10 czerwca 1940 r. – kapitulacja Norwegii oraz przyłączenie się do wojny Włoch, które stanęły po stronie III Rzeszy
14 czerwca 1940 r. – wojska niemieckie zajęły Paryż
22 czerwca 1940 – podpisanie zawieszania broni między Niemcami a Francją (w rzeczywistości był to akt kapitulacji Francji)
10 lipca 1940 r. – początek bitwy o Anglię
2 sierpnia 1940 r. – uformowanie Dywizjonu 303
7 września 1940 – olbrzymia, licząca ok. 1000 samolotów, flota powietrzna III Rzeszy bombarduje Londyn
17 września 1940 r. – Hitler wycofał się z planu inwazji na Wielką Brytanię
27 września 1940 r. – podpisanie trójstronnego porozumienia przez Niemcy, Włochy i Japonię
31 października 1940 r. – bitwa o Anglię kończy się odparciem Luftwaffe
9 grudnia 1940 r. – Chiny wypowiadają wojnę Niemcom, Włochom i Japonii
18 grudnia 1940 r. – zatwierdzenie przez Adolfa Hitlera planu „Barbarossa”, który zakładał atak na ZSRR
Polska w 1941 r.
3 marca 1941 r. – utworzenie getta w Krakowie
30 czerwca 1941 r. – wkroczenie wojsk niemieckich do Lwowa i rozstrzelanie przedstawicieli polskiej inteligencji (m.in. Tadeusza Boya Żeleńskiego)
10 lipca 1941 r. – pogrom w Jedwabnem (polscy mieszkańcy okolic zamordowali ok. 340 Żydów)
30 lipca 1941 r. – w Wielkiej Brytanii podpisano pakt Sikorski-Majski, który przywracał stosunki dyplomatyczne między Polską a ZSRR
14 sierpnia 1941 r. – polsko-radziecka umowa zezwalająca na tworzenie armii polskiej na Wschodzie. Tego samego dnia w Auschwitz śmierć poniósł Maksymilian Maria Kolbe
3 września 1941 r. – w Oświęcimiu miała miejsce pierwsza masowa egzekucja z użyciem cyklonu B
15 października 1941 r. – w Generalnym Gubernatorstwie (do którego dołączono terytoria zajmowane uprzednio przez ZSRR) ustanowiono karę śmierci dla Żydów opuszczających getto ludzi udzielających im schronienia.
Listopad 1941 r. – powstał obóz koncentracyjny w Lublinie na Majdanku
11 grudnia 1941 r. – Polska wypowiedziała wojnę Japonii
Świat w 1941 r.
12 lutego 1941 r. – lądowanie Erwina Rommla na północy Afryki
1 marca 1941 r. – przystąpienie Bułgarii do paktu trzech
6 kwietnia 1941 r. – Niemcy atakują Jugosławię i Grecję
10 kwietnia 1941 r. – ogłoszenie niepodległości przez Chorwację
12 kwietnia 1941 r. – kapitulacja Belgradu
13 kwietnia 1941 r. – Japonia i ZSRR podpisały pakt o nieagresji
15 kwietnia 1941 r. – przystąpienie Chorwacji do paktu trzech
23 kwietnia 1941 r. – kapitulacja Grecji
22 czerwca 1941 r. – atak III Rzeszy i państw sojuszniczych na ZSRR (realizacja planu „Barbarossa”)
24 czerwca 1941 r. – Słowacja przystąpiła do paktu trzech
12 lipca 1941 r. – podpisanie porozumienia między Wielką Brytanią i ZSRR, w myśl którego obydwa państwa miały współdziałać w wojnie przeciwko III Rzeszy
18 lipca 1941 r. – Czechosłowacja i ZSRR zawarły pakt sojuszniczy
14 sierpnia 1941 r. – Stany Zjednoczone i Wielka Brytania podpisały Kartę Atlantycką
8 września 1941 r. – Józef Stalin objął stanowisko wodza naczelnego; wojska niemieckie dotarły pod Leningrad
24 września 1941 r. – członkowie koalicji antyhitlerowskiej podpisali Kartę Atlantycką
2 października 1941 r. – wojska niemieckie rozpoczęły oblężenie Moskwy
5 grudnia 1941r. – Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Finlandii, Rumunii oraz Węgrom
5-6 grudnia 1941 r. – kontrofensywa Armii Czerwonej pod Moskwą. Wojska niemieckie zmuszone były cofnąć się o ok. 400 kilometrów i przejść do obrony
7 grudnia 1941 r. – atak sił japońskich na amerykańską bazę Pearl Harbor
8 grudnia 1941r – Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Japonii
11 grudnia 1941 r. – Włochy i Niemcy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym
19 grudnia 1941 r. – niepowodzenia III Rzeszy na froncie wschodnim doprowadziła do objęcia funkcji Naczelnego Dowódcy Wojsk Lądowych przez Adolfa Hitlera
21 grudnia 1941 r. – Stany Zjednoczone wypowiadają wojnę Niemcom i Włochom
Polska w 1942 r.
14 lutego 1942 r. – Związek Walki Wyzwoleńczej został przekształcony w Armię Krajową, której głównym dowódcą został Stefan „Grot” Rowecki
19 lipca 1942 r. – Heinrich Himmler wydał rozkaz przesiedlenia całej ludności żydowskiej z terenów Generalnego Gubernatorstw22 lipca 1942 r. – rozpoczęła się akcja likwidacji getta warszawskiego (Grossaktion in Warschau)
28 lipca 1942 r. – w warszawskim getcie powstała Żydowska Organizacja Bojowa
4 grudnia 1942r. – powstała organizacja społeczna „Żegota” mająca pomagać Żydom
Świat w 1942 r.
7 stycznia 1942 r. – koniec bitwy pod Moskwą
13 maja 1942 r. – oblężenie Leningradu: niemiecka 18. armia do lipca tego roku dokonała znacznych zniszczeń w siłach rosyjskich
3 czerwca 1942 r. – początek bitwy o Midway
5 czerwca 1942 r. – klęska Japończyków w bitwie o Midway. Siły amerykańskie uzyskują przewagę na Oceanie Indyjskim
28 lipca 1942 r. – Józef Stalin wydał rozkaz „Ani kroku wstecz”, który zakazywał armii ZSRR cofania się przed Niemcami
17 sierpnia 1942 r. – początek bitwy stalingradzkiej
11 listopada 1942 r. – niemieckie wojska przekroczyły linię demarkacyjną, wkraczając do nieokupywanej części Francji
28 grudnia 1942 r. – Hitler wydał nakaz wycofywania się z Kaukazu
Polska w 1943 r.
22 stycznia 1943 r. – generał Rowecki wydał rozkaz utworzenia Kedywu AK – Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Jego zadaniem było planowanie akcji dywersyjnych, które wymierzone były przeciw niemieckim okupantom
Luty 1943 r. – początek tzw. „rzezi wołyńskiej”, w czasie której ukraińscy nacjonaliści bezlitośnie mordowali polską mniejszość (proceder ten trwał do lutego 1944 r.)
26 marca 1943 r. – akcja pod Arsenałem – AK udało się odbić więźniów politycznych znajdujących się w transporcie na Pawiak
12 kwietnia 1943 r. – ujawnienie przez Niemców informacji o odkryciu zbiorowych grobów w Katyniu
19 kwietnia 1943 r. – wybuch powstania w getcie warszawskim
16 maja 1943 r. – upadło powstanie w getcie warszawskim
11 czerwca 1943 r. – Heinrich Himmler wydał rozkaz likwidacji wszystkich gett, jakie utworzono w Polsce
30 czerwca 1943 r. – w Warszawie aresztowano głównego dowódcę AK – generała Stefana „Grota” Roweckiego
17 lipca 1943 r. – generał Tadeusz „Bór” Komorowski został dowódcą AK
Świat w 1943 r.
13 stycznia 1943 r. – Adolf Hitler podjął decyzję o rozpoczęciu wojny totalnej
2 lutego 1943 r. – poddanie się ostatnich niemieckich oddziałów pod Stalingradem
25 kwietnia 1943 r. – w wyniku badania przez rząd polski sprawy katyńskiej rząd ZSRR zerwał kontakty dyplomatyczne
13 maja 1943 r. – ostateczna kapitulacja oddziałów włosko-niemieckich w Afryce
5 lipca 1943 r. – początek bitwy na Łuku Kurskim
25 lipca 1943 r. – obalenie Benito Mussoliniego. Jego następcą został Pietro Badoglio
23 sierpnia 1943 r. – ostateczne zwycięstwo armii rosyjskiej w bitwie na Łuku Kurskim
10 września 1943r . – zajęcie przez Niemców Rzymu
18 listopada 1943 r. – dotkliwe bombardowania Berlina
28 listopada 1943r. – rozpoczęła się trzydniowa konferencja wielkiej trójki w Teheranie. W jej czasie podjęto decyzję o walce do ostatecznej kapitulacji III Rzeszy, wysunięto plan granicy Polski i ZSRR zgodnie z tzw. Linią Curzona, ustalono podział Niemiec na strefy okupacyjne (strefa rosyjska miała przylegać do Polski).
Polska w 1944 r.
1 stycznia 1944 r. – powołana została Armia Ludowa
3 stycznia 1944 r. – oddziały rosyjskie przekroczyły przedwojenną granicę II Rzeczypospolitej
3 maja 1944 r. – powołano Krajową Radę Ministrów
31 lipca 1944 r. – Tadeusz „Bór” Komorowski wydał rozkaz rozpoczęcia powstania warszawskiego dnia 1 sierpnia
1 sierpnia 1944 r. – początek powstania warszawskiego
5-15 sierpnia 1944 r. – w tym czasie siły niemieckie wymordowały ponad 55000 mieszkańców Warszawy
2/3 października 1944 r. – podpisano honorowy akt o kapitulacji powstania warszawskiego
3 października 1944 r. – Leopold Okulicki został Komendantem Głównym AK.
9 października 1944 r. – Heinrich Himmler wydał rozkaz całkowitego zburzenia Warszawy
20 listopada 1944 r. – Adolf Hitler, czując niepokój z powodu zbliżania się linii frontu, opuścił Wilczy Szaniec
26 listopada 1944 r. – Heinrich Himmler nakazał zniszczenie pieców krematoryjnych w oświęcimskim obozie
Świat w 1944 r.
17 stycznia 1944 r. – pierwsza bitwa o Monte Cassino
26 stycznia 1944 r. – w Rosji opublikowano wyniki prac Komisji Nikołaja Burdenki, która w sprawie katyńskiej wykazała winę Niemców i przedstawiła zawyżoną ilość ofiar
27 stycznia 1944 r. – ostateczne przełamanie niemieckiej blokady Leningradu
15 lutego 1944 r. – druga bitwa o Monte Cassino
15 marca 1944 r. – trzecia bitwa o Monte Cassino
12 maja 1944 r. – polski szturm na Monte Cassino
18 maja 1944 r. – żołnierze 2. Korpusu Polskiego zajęli klasztor na Monte Cassino
6 czerwca 1944 r. – rozpoczęcie Operacji „Overlord” – desantu alianckich żołnierzy w Normandii
20 lipca 1944 r. – w Wilczym Szańcu dokonano nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera (bombę przemycił hrabia Stauffenberg)
25 sierpnia 1944 r. – wyzwolenie Paryża
Polska w 1945 r.
Styczeń, luty 1945 r. – armia rosyjska przemieszczała się na zachód, zajmując kolejne polskie miasta
17 stycznia 1945 r. – zlikwidowano Szare Szeregi. W tym samym dniu 1 Armia Wojska Polskiego wkroczyła do Warszawy
18 stycznia 1945 r. – wojska niemieckie opuściły Kraków
30 marca 1945 r. – kapitulacja niemieckich wojsk w Westerplatte
16 kwietnia 1945 r. – rozpoczęła się ofensywa wojsk rosyjskich. Jej celem było zajęcie Berlina
Świat w 1945 r.
12-15 stycznia 1945 r. – niemiecka linia obrony nad Wisłą i Narwią została przełamana przez armię rosyjską
22 marca 1945 r. – aliantom udało się sforsować Ren
16 kwietnia 1945 r. – Rozpoczął się szturm na Berlin
28 kwietnia 1945 r. – dokonano egzekucji Benito Mussoliniego
29 kwietnia 1945 r. – Hitler i Ewa Braun wzięli ślub
30 kwietnia 1945 r. – Adolf Hitler popełnił samobójstwo, wyznaczywszy uprzednio na swego następcę admirała Karla Dönitza
1 maja 1945 r. – doszło do spotkania sił amerykańskich i wojsk rosyjskich na linii Łaby
2 maja 1945r. – kapitulacja Berlina
8 maja 1945 r. – w Berlinie podpisana została bezwarunkowa kapitulacja III Rzeszy
6 sierpnia 1945 r. – na Hiroszimę została zrzucona bomba atomowa9 sierpnia 1945 r. – bomba atomowa spadła na Nagasaki
5 sierpnia 1945 r. – cesarz Hirohito ogłosił kapitulację Japonii