Getto - definicja
Termin „getto” oznacza zamkniętą przestrzeń znajdującą się w obrębie większej całości (miasta), która stanowi miejsce zamieszkania mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych lub kulturowych.
W czasie II wojny światowej tworzenie gett przez nazistów było pierwszym etapem planu „rozstrzygnięcia kwestii żydowskiej”. Przestrzenie te znajdowały się pod ścisłym dozorem niemieckim i zależały od zewnętrznych działań okupantów (dostawy żywności, energii itp.).
Getto - geneza
Geneza gett sięga starożytności. Już w tych czasach Żydzi często separowali się od innych grup narodowościowych i konfesyjnych, starając się wypełniać założenia swojego wyznania w sposób niezakłócony. W średniowieczu do izolacji wyznawców religii mojżeszowej dążyli także chrześcijanie. Sobór Laterański V (1512-1517) usankcjonował te starania, a pierwszym miastem, w którym zaczęto realizować jego założenia, była Wenecja (1516 r.). Getto powstało na wyspie Ghetto Nuovo, której nazwa pochodziła od znajdującej się tam huty (w dialekcie weneckim – ghetto).
 |
| Stawianie murów getta w Krakowie/ Bundesarchiv, Bild 183-L25516/ CC-BY-SA |
W XVI stuleciu dzielnice żydowskie wchodzące w skład większych miast stały się czymś powszechnym. Chociaż zazwyczaj nie stosowano żadnych barier architektonicznych, ich opuszczanie przez mieszkańców było utrudnione, co powodowały przede wszystkim bariery obyczajowe (np. złamanie obowiązujących zasad, „bratanie się” z gojami).
 |
| Getto warszawskie/ Bundesarchiv, Bild 101I-134-0791-29A/ Knobloch, Ludwig/ CC-BY-SA |
W czasie II wojny światowej naziści zaczęli kumulować ludność żydowską w specjalnie przystosowanych do tego dzielnicach. Z dawną koncepcją tej przestrzeni miały one niewiele wspólnego, a przeznaczone były przede wszystkim do przygotowania eksterminacji wyznawców religii mojżeszowej, ludzi z nimi spokrewnionych i powiązanych. Getta znajdowały się pod ścisłą kontrolą militarną, a zamieszkujących je Żydów przetrzymywano w niezwykle trudnych warunkach (zatłoczenie, ubóstwo, głód).
Getto - znaczenie
W okresie od 1939 do 1945 r. gromadzenie ludności żydowskiej w gettach stało się preludium do ich masowej zagłady. Działając w ten sposób, naziści stwarzali sobie okazję do kontrolowania mniejszości i zarządzania ich życiem. Zamknięte dzielnice stanowiły obszar, z którego przewożono ludzi do obozów koncentracyjnych (także pracy oraz zagłady).
Chociaż przetrzymywani w gettach Żydzi znajdowali się na przegranej pozycji, nie wahali się stawiać oporu. Najbardziej znanym powstaniem było to mające miejsce getcie warszawskim (19 kwietnia 1943 r). Buntownicy walczyli nie tyle o wolność (w gruncie rzeczy ich szanse w starciu z nazistami były iluzoryczne), lecz przede wszystkim o godność, gdyż tej żołnierze III Rzeszy skutecznie ich pozbawiali.
Getto - przykłady
W czasie II wojny światowej największe getta na terenie Generalnego Gubernatorstwa utworzono w: Warszawie, Krakowie, Lublinie, Lwowie oraz Łodzi.