„Kronika wypadków miłosnych” - streszczenie skrótowe
Akcja powieści toczy się w przeddzień II wojny światowej w Wilnie i jego okolicach. Głównym bohaterem jest Witek. Wzorowy uczeń, w którym wychowująca go samotnie matka pokłada duże nadzieje. Witek jest w klasie maturalnej. Któregoś dnia przypadkowo spotyka Alinę, córkę polskiego oficera. Nie zakochuje się w niej od razu, uczucie dojrzewa w nim stopniowo, jakby sam celowo je podsycał: „Może się w niej zakocham (…). Może zakocham się nieszczęśliwie i umrę potem z miłości”.
Dziewczyna początkowo nie jest mu przychylna, tym bardziej jej rodzice. Ojciec Aliny strzela do zakradającego się pod jej okna Witka z fuzji naładowanej solą. Jednak wytrwałe zabiegi chłopaka w końcu odnoszą skutek i Alina zgadza się na spotkanie. Miłość całkowicie go pochłania, zaniedbuje naukę. Młodzi planują nawet wspólną ucieczkę, tym bardziej, że rodzice Aliny zamierzają wywieźć ją za granicę. Po maturze umawiają się na ostanie spotkanie. Okazuje się jednak, że Witek nie zdał egzaminu.
Dziewczyna przychodzi nad rzekę w białej sukni, która ma być jej suknią ślubną. Kochankowie udzielają sobie ślubu, wyznają wieczną miłość i oddają rozkoszy. Nie mogąc razem żyć, pragną razem umrzeć, zjadają więc truciznę. Zasypiają objęci i szczęśliwi, budzi ich alarm oznajmiający wybuch wojny. Trucizna nie zadziałała. Ich romantyczna miłość kończy się bardzo prozaicznie. Dziewczyna wyjeżdża zagranicę, by nigdy już nie spotkać swego ukochanego. Każde idzie własną drogą. Oboje przeżywają wojnę.
„Kronika wypadków miłosnych” - opracowanie
Niewątpliwie wątek fabularny w „Kronice wypadków miłosnych” stanowi parafrazę IV części „Dziadów”: rzecz dzieje się na Litwie, kochanków dzielą różnice społeczne, świat staje im na przeszkodzie, jednak oni pragną tylko siebie, gotowi są nawet umrzeć dla tej miłości.
Z romantyzmem łączy Konwickiego także ukazywanie miłości jako pragnienia, dla którego spełnienie okazuje się zabójcze. Miłość romantyczna to dążenie do niemożliwego, ściganie tajemnicy, pragnienie nierealnego. Dlaczego Witek zakochuje się w Alinie, a odrzuca Gretę? Oczywiście, nie wiadomo na pewno, miłość to wszak tajemnica. Nie bez znaczenia wydaje się jednak fakt, że Greta jest w nim zakochana, czeka na niego, natomiast Alina go odtrąca. O Alinę musi walczyć i zabiegać. Kiedy Greta pojawia się w jego śnie w ślubnej sukni, jest przerażony.
Konwicki prowadzi szczególny tok narracji. Opowieść o pierwszej romantycznej miłości dwojga maturzystów przerywana jest wycinkami o charakterze informacyjnym pochodzącymi z gazet. Miłość Witka i Aliny jest wzniosła i subtelna. Chłopak bardzo musi się starać, by pozyskać względy ukochanej. Jednocześnie jest to uczucie młodzieńcze, oboje idealizują obiekt swoich westchnień, używają wzniosłych słów, gotowi są nawet na śmierć. Ich miłość bardziej przypomina tę z romansów niż prawdziwe życie, a prawdziwe życie wkracza w tok powieści właśnie za sprawą tych „wypadków”. Piękna miłość Witka i Aliny też zostaje skonfrontowana z brutalną rzeczywistością. Samobójcza próba kończy się fiaskiem, oboje wracają do swojego życia. Wybucha wojna i nie ma już miejsca na romantyczne uniesienia. Paradoksalnie, dwoje kochanków, którzy pragnęli śmierci, przeżywa lata wojny, które pochłonęły tyle ofiar. Ich romans nie ma ciągu dalszego, nie kończy się ani śmiercią kochanków, ani wspólną przyszłością. Każde idzie w swoją stronę.
Głównym tematem powieści jest – oczywiście – miłość, ukazywana tu w konwencji romantycznej, z którą pisarz nieustannie polemizuje. Miłość urasta do rangi bożka, a ostatnie spotkanie kochanków stanowi przeżycie niemal mistyczne: „Otworzył usta i czekał jak na komunię (...) Spojrzała mu w oczy i drżącymi palcami położyła na języku biały krążek smakujący wilgotnym opłatkiem. Mimo woli zamknął powieki”. Miłość to kwestia najważniejsza i to zarówno w głównym wątku, jak i w wycinkach z gazet. Każda z tych historii jest tak samo ważna.
„Kronika wypadków miłosnych” to także pełen nostalgii obraz przedwojennej Litwy. Pisarz z upodobaniem odtwarza obraz wspaniałego Wilna, łączącego wiele kultur. Na ulicach mieszają się rożne języki, a ludzie żyją obok siebie w zgodzie. Trójka przyjaciół: Witek, Engel i Lowka wywodzą się z różnych narodowości – polskiej, niemieckiej i rosyjskiej. Na prowincji życie toczy się powoli, młodzi ludzie narzekają na nudę, dla nich rok 1939 wydaje się taki sam jak wszystkie – rok, którego nikt nie będzie pamiętał. Konwicki nie opisuje wojny, ale czytelnik doskonale wie, co wydarzy się tego roku. W ten sposób pisarz buduje napięcie. Ukazuje świat, który czeka zagłada, przyjaciół, których wojna uczyni wrogami i kochanków, których rozdzieli na zawsze. Piękna miłość Witka należy jeszcze do starego świata, w nowej rzeczywistości nie będzie już na nią miejsca.