Malarstwo dwudziestolecia międzywojennego obfituje w niezwykłe bogactwo kierunków i zjawisk. Można tu wyróżnić zarówno wyspecjalizowane szkoły z własnym odrębnym programem, jak i twórców zupełnie indywidualnych, których dzieła trudno zaliczyć do określonego nurtu. Należy jednak pamiętać, że malarstwo tego okresu ma przede wszystkim charakter awangardowy, wyrasta z buntu wobec zastanych praw świata i ma ambicję stworzenia zupełnie nowego języka sztuki, całkowicie zrywającego z estetyką realizmu.
Awangarda to oczywiście zjawisko, które pojawia się już na początku XX wieku, w malarstwie zapowiadają go postimpresjonizm i fowizm, a z drugiej strony – ekspresjonizm. Ten ostatni z powodzeniem rozwija się również w dwudziestoleciu międzywojennym, choćby w twórczości Edvarda Muncha. Wcześniej powstają również takie kierunki jak: futuryzm, kubizm i abstrakcjonizm. W czasie I wojny światowej rodzi się dadaizm, a nieco później, w 1924 roku – surrealizm.
Malarstwo dwudziestolecia - cechy, przedstawiciele, dzieła
 |
| Paul Klee „Waza” (1938) |
Kubizm to kierunek, który powstaje we Francji około roku 1908, a jego głównymi twórcami są Pablo Picasso i Georges Braque. Słynne dzieła Picassa, takie jak „Panny z Awinionu” czy „Guernica”, to realizacje najważniejszych założeń nurtu, a więc geometryzacji przedmiotu, rozbicia bryły i rezygnacji z perspektywy. Ulubioną techniką kubistów staje się kolaż namiętnie uprawiany przez Braque'a (np. cykl „Martwe natury z instrumentami”).
Abstrakcjonizm to kierunek, którego ojcem jest Wassily Kandinsky. Historia prądu rozpoczęła się od jego obrazu pt.: „Akwarela abstrakcyjna”. Mamy tu do czynienia z malarstwem bezprzedmiotowym, przedstawiającym formy nieprzypominające ludzkich wytworów.
Wyróżnia się abstrakcjonizm geometryczny, w którym obrazy przywodzą na myśl architektoniczne szkice oraz abstrakcjonizm organiczny – operujący formami miękkimi, przypominającymi żywe organizmy, takie jak ameba czy morskie zwierzęta.
Abstrakcjonistami są również, m.in.: Paul Klee („Miasto włoskie”, „Złamany klucz”), Kazimierz Malewicz („Czarny kwadrat na białym tle”, „Kompozycja suprematyczna”) czy Lucio Fontana (cykl „Quanta”).
Dadaizm to z kolei malarstwo całkowicie pozbawione przewodniego sensu, stanowiące kontestację tradycji i erupcję nieskrepowanej zabawy. Kierunek ten reprezentują dzieła Marcela Duchampa („Akt schodzący po schodach nr 2”, portret Mony Lizy z wąsami), Maxa Ernsta, Francisa Picabię czy Mana Raya.
Pewne znaczenie w dwudziestoleciu odgrywa też malarstwo włoskich futurystów, a więc dzieła Umberta Boccioni („Modern idol”), Carla Carra („Co powiedział mi tramwaj”,„Czerwony jeździec”) czy Gina Severini.
Niezwykle istotnym kierunkiem w malarstwie dwudziestolecia jest również surrealizm. Inspiruje się on odkryciem ludzkiej podświadomości, procesami snu, mechanizmami działania pamięci czy halucynacjami. Najważniejsi przedstawiciele surrealizmu to: Max Ernst („Ubu Imperator”), Marcel Duchamp, Hans Arp i, oczywiście, Salvador Dali („Trwałość pamięci”, „Płonąca żyrafa”).
Osobne zjawiska na scenie artystycznej stanowią tacy malarze jak: Frida Kahlo, Diego Rivera, Marc Chagall czy polski artysta – Tadeusz Makowski.
Malarstwo dwudziestolecia międzywojennego w Polsce
W polskim dwudziestoleciu najważniejszym zjawiskiem w malarstwie jest formizm reprezentowany przez grupę malarzy nazywających siebie „Formistami”. Ugrupowanie to powstaje w 1917 roku w Krakowie jako ekspresjoniści, potem następuje zmiana dominanty programowej. W kolejnych latach formiści pojawiają się również w Warszawie i we Lwowie. Jest to grupa awangardowa, nawiązująca do estetyk zachodnich: ekspresjonizmu, futuryzmu i kubizmu, jednocześnie wykorzystująca wątki ludowe.
 |
| Kazimierz Malewicz „Czarny kwadrat” (1915) |
Przedstawiciele grupy to głównie: Leon Chwistek, Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie oraz Tytus Czyżewski.
W 1923 roku powstaje formacja polskich kolorystów (kapistów), odrzucających konkretną tematykę, problem kształtu i linii na rzecz koloru. Patronem grupy staje się Józef Pankiewicz, zaś jej najważniejsi przedstawiciele to: Jan Cybis („Martwa natura z butelką w plecionce”, „Łąka z drzewkami”), Zygmunt Waliszewski („Malarz i modelka”, „Matka Boska Częstochowska”), Józef Czapski („Czerwona kawiarnia”).
Z formistami, a także kolorystami przez pewien czas związany był również Stanisław Ignacy Witkiewicz, który stworzy słynną Teorię Czystej Formy. Jego najsłynniejsze dzieła to portrety znanych osób z międzywojennej elity, zwłaszcza demonicznych kobiet.