Dadaizm - geneza i nazwa
Dadaizm to awangardowy kierunek w sztuce XX wieku, który zrodził się podczas I wojny światowej, w 1916 roku w Szwajcarii w międzynarodowym środowisku artystów-emigrantów i trwał do 1923 roku.
Jego nazwa pochodziła od słowa „dada”, które w języku francuskim oznacza małą, drewnianą zabawkę lub gaworzenie małego dziecka. Według artystycznej legendy, termin ten został wybrany losowo ze słownika przez głównego teoretyka i prawodawcę nurtu, Tristana Tzarę.
Twórcy skupiali się głównie wokół klubu i pisma „Cabaret Voltaire”.
Dadaizm - założenia, cechy
Dadaizm w sztukach plastycznych, podobnie jak w literaturze, powstał jako akt buntu wobec zastanej kultury europejskiej i jej wartości, które zostały zdemaskowane przez wielką katastrofę, jaką była I wojna światowa. Dadaizm wypływał zatem z kontestacji tradycji i zakładał całkowite lekceważenie wypracowanych przez nią konwenansów, norm moralno-obyczajowych, ale także estetyki.
Sztuka miała wywoływać u odbiorcy szok i zaskoczenie, jednocześnie zaś miała być wolna od wszelkiej racjonalizacji. Jedynym narzędziem twórczym artysty była niczym nieskrępowana fantazja, pozwalająca dowolnie zestawiać różnorodne elementy. Sztuka sprowadzała się zatem do gry, a nawet beztroskiej zabawy. Nie bez powodu zarzucano więc dadaistom prymitywizm i infantylność. Duże znaczenie w sztuce dadaistycznej miały parodia, szyderstwo i nonsens. Lekceważono tu wszystkie uświęcone kanony, odwoływano się do kategorii przypadku i dziwaczności.
Sztandarową techniką malarstwa dadaistycznego stał się kolaż, a więc tworzenie obrazu z różnych (niejednokrotnie doklejanych) elementów i faktur: gazet, tapet, szkła itp. Jednocześnie jednak u podłoża projektowanego pozornego bezsensu i chaosu leżała intencja odzwierciedlenia porządku świata opierającego się na absurdzie.
Dadaizm - przedstawiciele, przykłady dzieł
Dadaizm w sztukach plastycznych reprezentowali przede wszystkim: Max Ernst, Francis Picabia i Marcel Duchamp. Ernst tworzył słynne kolaże: „Celebes”, „Ubu Imperator” wystawione na słynnej ekspozycji w Berlinie.
Francis Picabia z kolei rozpowszechnił dadaizm w Stanach Zjednoczonych. Razem z Marcelem Duchampem założył w Nowym Jorku czasopismo „291” potem zaś „The Blind Man”, które promowało ten kierunek jako antysztukę. Picabia malował dziwaczne maszyny, które niejako sam konstruował na użytek obrazów, np. „Parada miłosna”, „Oto kobieta”, „Flirt”. Z kolei Duchamp zasłynął z kontestacji sztuki tradycyjnej (np. „Mona Liza z wąsami”) oraz wykorzystywania przedmiotów użytkowych jako przedmiotów estetycznych, np. słynna prowokacja wystawienia pisuaru jako dzieła sztuki („Fontanna”).