 |
| Tadeusz Makowski, Autoportret z paletą i ptaszkiem |
Biografia
Tadeusz Makowski urodził się w 1882 roku w Oświęcimiu. Równocześnie studiował filologię polską i klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (gdzie jego nauczycielami byli między innymi Jan Stanisławski i Józef Mehoffer). Pod koniec 1908 roku malarz wyjechał do Paryża i związał się z kubistami, a także z całą ówczesną awangardą, poznał między innymi Guillamue’a Apollinaire’a. Od tego czasu wiele też podróżował po Europie, zarówno wschodniej (Kijów), jak i zachodniej (Włochy, Belgia, Holandia).
W czasie pierwszej wojny światowej został zaproszony przez Władysława Ślewińskiego do jego domu w malowniczej Bretanii. Urok tej krainy spowodował, że Makowski w znacznej mierze porzucił awangardową manierę na rzecz malarstwa pejzażowego. Malarz był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu. Jego prace wystawiano nie tylko we Francji i w Polsce, ale także w Barcelonie, w Amsterdamie, w Wiedniu czy Budapeszcie. Zmarł w Paryżu w 1932 roku.
Charakterystyka twórczości
Makowski to jeden z najsłynniejszych polskich malarzy XX wieku, który zdobył międzynarodową sławę. Na jego wczesne prace duży wpływ wywarło środowisko krakowskie, zwłaszcza Józef Mehoffer. Z okresu studiów krakowskich wyniósł również Makowski fascynację teatrem kukiełkowym (wykonywał scenografię dla słynnego kabaretu „Zielony balonik”). Po wyjeździe do Francji początkowo inspirował się kubizmem, a także francuskimi realistami.
Przełom w jego malarstwie nastąpił w okolicach I wojny światowej, w czasie pobytu w Bretanii. Malował wówczas pejzaże i martwe natury. W 1918 roku po raz pierwszy w jego pracach zaczęły pojawiać się dzieci. To właśnie z uwieczniania małych bohaterów Makowski zasłynął jako artysta. Postaci dziecięce na jego obrazach przypominają małe, drewniane kukiełki. Technika malarza wyraźnie inspiruje się prymitywizmem. Dziecko jest tu nie tylko bohaterem dzieła, ale również swoistym symbolem charakterystycznej dla malarza estetyki przypominającej niedoskonały, dziecięcy rysunek.
Nastrój prac Makowskiego najczęściej ma charakter liryczny i melancholijny. Bardzo ważną rolę w jego budowaniu odgrywa wyrazista, pastelowa kolorystyka. Dzieci Makowskiego nie przypominają szczęśliwych i roześmianych brzdąców, wręcz przeciwnie. Uwagę odbiorcy przykuwają ich mądre i smutne oczy. To dzieci doświadczone przez biedę i niesprawiedliwość. Znane obrazy Makowskiego utrzymane w takim stylu to „Kapela dziecięca”, „Dziewczynka w białym kapeluszu” czy „Dzieci z turoniem”.
Uważa się, że najważniejszy przełom w twórczości malarza nastąpił w 1928 roku, kiedy po okresie inspiracji ekspresjonizmem (zwłaszcza dziełami Marcela Gromaira), artysta wypracował swoją własną, niezależną estetykę. Makowski wprowadził do swojej techniki wyraźną geometryzację kształtów i doprowadził do ich maksymalnego uproszczenia. Obrazy takie, jak „Chłopcy z fujarkami”, „Kobziarze”, „Trzej grajkowie” to przykłady dzieł, w których pojawiają się figurki dzieci przypominające kombinację trójkątów czy stożków. Ponadto prace z tego okresu są utrzymane w ponurej kolorystyce brązu, rozświetlonej motywem lampy. Obrazy te wyraźnie korzystają z estetyki groteski i karnawalizacji świata. W późnym malarstwie Makowskiego pojawiły się serie obrazów przedstawiających ludzi różnych zawodów (np. „Szewc”).
Malarz z powodzeniem uprawiał również grafikę i litografię. Sporządził np. ilustracje do „Pastorałek” Tytusa Czyżewskiego.