Dynastia – inaczej monarchia Henryków Śląskich, wywodziła się z dynastii Piastów. Czas trwania dynastii datuje się na lata 1201 – 1241. Za twórcę monarchii Henryków Śląskich uważa się Henryka Brodatego wraz z Henrykiem Pobożnym. W monarchii władało trzech Henryków Śląskich:
• Henryk I Brodaty – syn Bolesława Wysokiego. Urodził się ok. roku 1165 prawdopodobnie w Legnicy, zmarł 19 III 1238 rok w Krośnie Odrzańskim. Książę śląski w latach 1201 – 1238, książę krakowski w latach 1231 – 1238. Pierwszy w dynastii Henryków Śląskich.
• Henryk II Pobożny – syn Henryka Brodatego. Urodził się ok. 1196 roku, zmarł 9 IV 1241 roku w Legnicy. Po śmierci ojca w 1238 roku Henryk przejmuję władzę na Śląsku, w Małopolsce i Wielkopolsce. Zmarł podczas bitwy z Tatarami w 1241 roku.
• Henryk IV Probus – syn Henryka Białego. Urodzony ok. 1257 roku, zmarł we Wrocławiu 23 VI 1290 roku. Władał ziemią wrocławską, kłodzką oraz krośnieńską. Od Leszka Czarnego otrzymał (na mocy „układu o przeżycie” z 1287 roku) Małopolskę.
Monarchia Henryków Śląskich obejmowała Dolny Śląsk, większość Wielkopolski i Księstwo Krakowskie. Dążyła do zjednoczenia ziem polskich. Henryk Brodaty zjednoczył ziemie południowej Polski. Po śmierci Henryka Pobożnego jego synowie podzielili ziemie ojca na 3 odrębne księstwa: wrocławskie, legnickie i głogowskie, niebawem wyodrębniło się z nich czwarte – księstwo jaworskie. Henryk Probus starał się opanować rozbity Śląsk. Pod koniec swojego życia starał się o koronę królewską, która miałaby być dowodem przewagi nad innymi księstwami.
Za czasów panowania dynastii Henryków Śląskich, Śląsk wiódł prym pod względem rozwoju gospodarczo – społecznego. Wzrosła tam liczba ludności – głównie Niemców. Powstawało coraz więcej miast i wsi na prawie niemieckim. Henryk Brodaty dążył do polepszenia warunków na Śląsku. Polepszył wartość monety, dbał o szybki rozwój regionu.
Henryk Brodaty prowadził politykę sprzyjającą rozwojowi miast. Nakładał podatki na miasta, z domu kupców czerpał duże dochody – zatrzymujący się tam kupcy musieli się opłacać. Rozbudował również gęstą sieć stacji celnych, które przynosiły ogromne dochody. Duże zyski czerpał również z kolonizacji – feudałowie nie uzyskali pełnego immunitetu. Ukrócił wpływy polityczne kościoła, rzadko dawał immunitety kościołowi. Swoją politykę opierał na rycerstwie, a dzięki dochodom uniezależnił się od kościoła i możnowładztwa świeckiego.
Po materialnym zabezpieczeniu się Henryk Brodaty rozpoczął politykę jednoczenia rozbitych ziem polskich. Po śmierci Leszka Białego, Henryk Brodaty podjął opiekę nad Bolesławem Wstydliwym, dzięki czemu pod koniec 1228 roku został księciem krakowskim. W niedługim czasie jednak pozbawiono go władzy. W 1229 roku napadł na niego Konrad Mazowiecki. Henryk Brodaty zrzekł się tronu krakowskiego. Pod koniec tego samego roku postarał się zwolnienie z przysięgi przez papieża i odzyskał Kraków. Po 1232 roku Henryk Brodaty zajął część Wielkopolski położonej na lewym brzegu Warty.
Państwo Henryka Brodatego obejmowało Śląsk Dolny i Środkowy z ziemią lubuską, ziemię krakowską i większą część Wielkopolski. Dodatkowo sprawował opiekę nad książętami opolsko – raciborskimi i księciem sandomierskim – w ten sposób uzależnił od siebie ówczesny Górny Śląsk i dzielnicę sandomierską. Dzięki swojej polityce gospodarczej uzyskał poparcie części panów małopolskich.
Tak zjednoczone państwo odziedziczył po Henryku Brodatym jego syn – Henryk Pobożny. Na początku swojego panowania uzyskał pozostałą część Wielkopolski. Niedługo po objęciu władzy, w roku 1241, monarchia upadła pod naciskiem najazdu tatarskiego. Był to moment upadku monarchii Henryków Śląskich, którą później próbował odbudować Henryk IV Probus (Prawy).
Henryk Probus podjął próbę zjednoczenia Śląska i ziem z nim sąsiadujących. Wykupywał zastawione ziemie śląskie: Kluczbork, ziemię krośnieńską. W 1278 uzyskał ziemię kłodzką. Zdobył również księstwo świdnickie, oleśnickie, ziębickie, księstwo Brzegu. Ziemię wieluńską (rudzką) wymusił na Przemyśle II.
Biskupowi wrocławskiemu Tomaszowi II odebrał nieprawnie zawłaszczone przez niego ziemie książęce, na których biskup założył 70 wsi. Po śmierci Henryka IV Śląsk się załamał. Kraj pogłębił się w rozdrobnieniu feudalnym.
