Rozkwit państw Europy Środkowej przypadł na wielki XIV i XV. Kraje wchodzące w obręb tego terenu ominęła w większości epidemia dżumy – czarna śmierć oraz powszechny wówczas kryzys gospodarczy. W dwóch ostatnich stuleciach średniowiecza trwała nadal kolonizacja na prawie niemieckim. Liczba ludności stale rosła, powstawały nowe ośrodki miejskie i wiejskie, rozwijały się rolnictwo, handel oraz rzemiosło.
W XIV w. wzmożony rozwój objął w pierwszej kolejności: Czechy, Węgry oraz Państwo Zakonu Krzyżackiego. Natomiast już w drugiej połowie tego wieku, procesy przyspieszonego rozwoju wystąpiły również na obszarach Polski.
Okres późnego średniowiecza, to również liczne walki o władzę w poszczególnych państwach Europejskich. W konfliktach dynastycznych Luksemburgów, Habsburgów oraz Jagiellonów – u schyłku epoki, krótkotrwały sukces odnieśli ci ostatni. Udało im się bowiem panować w Polsce, na Litwie, w Czechach oraz na Węgrzech.
Europa Środkowo – Wschodnia w późnym średniowieczu – Czechy
Po wygaśnięciu dynastii Przemyślidów w roku 1306, władzę w państwie przejęli Luksemburgowie. Pierwszym władcą z nowej panującej dynastii był Jan Luksemburski (1310 – 1346). W czasie swojego panowania zhołdował piastowskich książąt Śląska. Następnie włączył te dzielnice do Czech.
Na skutek wzmożonej kolonizacji niemieckiej oraz ogólnej germanizacji części ówczesnego społeczeństwa czeskiego, doszło do konfliktów i napięć na tle etnicznym i językowym. Stosunek ludności do zaistniałej sytuacji wyrażał w swych kazaniach Jan Hus – profesor uniwersytetu praskiego. Krytykował niemoralność duchowieństwa i występował w obronie języka czeskiego.
Husa wezwano na sobór do Konstancji, następnie został osądzony i jako heretyka spalono go na stosie w roku 1415. W efekcie jego śmierć spowodowała wybuch buntu ludności w Czechach. Rozpoczęły się walki miedzy husytami a Zygmuntem Luksemburskim. Ten ostatni – na skutek wystąpień zwolenników Husa, nie mógł objąć tronu. Władca organizował przeciwko nim krucjaty. Walki między dwoma stronami trwały do lat trzydziestych XV wieku.
Europa Środkowo – Wschodnia w późnym średniowieczu – Węgry
Na Węgrzech z początkiem XIV w. wymarła dynastia Arpadów. Do walk o tron węgierski przystąpili wówczas Czescy Przemyślidzi. Jednak ich ród również wkrótce wygasł. Ostatecznie dzięki poparciu papiestwa, władzę nad obszarem węgierskim objął pochodzący z francuskiej dynastii Andegawenów – Karol Robert. W okresie panowania tego ostatniego oraz jego syna – Ludwika Węgierskiego, państwo przeżywało okres świetności.
Pod koniec XIV niebezpieczeństwo dla Węgier zaczęli stanowić Turcy osmańscy, którzy w tym okresie pojawili się zbrojnie na obszarach europejskich. Zygmunt Luksemuburski zorganizował przeciwko nim nieudaną krucjatę. Po wygaśnięciu Luksemburgów, na krótki okres czasu, tron Węgierski przejął król Polski – Władysław Warneńczyk. Okres jego panowania wraz z unią polsko – węgierską, zakończył się śmiercią króla w bitwie z Turkami w roku 1444 pod Warną.
Europa Środkowo – Wschodnia w późnym średniowieczu – Państwo zakonu Krzyżackiego
W XIII w. Krzyżacy osadzeni na ziemi chełmińskiej podbili plemiona pruskie. Następnie przeprowadzili chrystianizacje na tych obszarach. Na terenie Prus – na skutek ich działań, powstało nowoczesne, sprawnie działające państwo. Po okresie poprawnych stosunków z sąsiadującą Polską, w roku 1308 rozpoczął się wieloletni konflikt polsko – krzyżacki. W pierwszej kolejności zakon zajął zbrojnie Gdańsk, a następnie całe Pomorze Gdańskie.
W latach 1409 – 1411, po tzw. wielkiej wojnie, państwo zakonu krzyżackiego objął głęboki kryzys gospodarczy i społeczny. Powstał wówczas Związek Pruski, który w walce o swoje prawa z zakonem, zwrócił się o pomoc do Polski. W efekcie Kazimierz Jagiellończyk ogłosił inkorporacje – wcielenie Prus do Polski. W następstwie wojny trzynastoletniej, trwającej w latach 1454 – 1466, zakończonej pokojem toruńskim, do Polski wróciło Pomorze Gdańskie oraz ziemia chełmińska.
Europa Środkowo – Wschodnia w późnym średniowieczu – Polska
Władysław Łokietek (1306 – 1333) w czasie swojego panowania zjednoczył Małopolskę, Wielkopolskę oraz ziemie sieradzką i łęczycką. Poza jego monarchią pozostawały wciąż Śląsk, Mazowsze oraz przejęte przez krzyżaków Pomorze Gdańskie. W roku 1320 Władysław Łokietek został koronowany – w katedrze wawelskiej, na króla Polski. W swojej polityce zagranicznej utrzymywał sojusze z papiestwem i Węgrami, a podejmował walki z krzyżakami sprzymierzonymi wówczas z Czechami.
Następcą Władysława został jego syn – Kazimierz Wielki (1333- 1370). W roku 1343 zawarł on pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu. Odzyskał wówczas dla Polski Kujawy oraz ziemie dobrzyńską. Pomorze Gdańskie pozostało jednak w posiadaniu Krzyżaków. Ponadto w okresie jego panowania, pretensji do tronu polskiego zrzekł się Jan Luksemburski. Polska uznała również w tym czasie zhołdowanie Śląska przez Czechy.