Wyprawami krzyżowymi, inaczej krucjatami, określa się wszystkie wyprawy wojenne, które chrześcijańskie rycerstwo Europy Zachodniej podejmowało w XI-XIII w. w celu wyzwolenia Ziemi Świętej spod panowania muzułmańskiego. Wyprawy te były ogłaszane przez papieży i prowadzone w imię Jezusa Chrystusa. Sama nazwa „wyprawy krzyżowe” wywodzi się od naszywanych na ubrania uczestników czerwonych krzyży. Hasłem krzyżowców był okrzyk: „Bóg tak chce”.
Z określeniem krucjata można się także spotkać w kontekście wypraw chrześcijańskich przeciwko Maurom w Hiszpanii (tzw. rekonkwista) oraz przeciwko Słowianom połabskim i Prusom. Za wyprawy krzyżowe uznaje się także średniowieczne wyprawy przeciwko heretykom, m.in. albigensom, katarom, husytom.
Przyczyny wypraw krzyżowych
Oficjalną przyczyną podjęcia wypraw krzyżowych przez Kościół była konieczność wyzwolenia Ziemi Świętej spod panowania muzułmańskiego, a dokładniej spod panowania Turków Seldżuckich. Pierwszym, który podjął ideę krucjat, był Grzegorz VII, natomiast do jej realizacji doprowadził dopiero papież Urban II, wzywając na synodzie w Clermont w 1095 r. do odebrania grobu Jezusa Chrystusa z rąk niewiernych. Stąd też Urban II uznawany jest za ojca krucjat. Na tym samym synodzie papież oficjalnie usankcjonował także Treuga Dei (pokój boży).
Wezwanie Urbana II spotkało się z pozytywnym odzewem niemal wśród wszystkich warstw społecznych ówczesnej Europy. Silnym bodźcem, który skłaniał chrześcijan zachodnich do udziału w wyprawie, były – obok aspektów religijnych – czynniki ekonomiczne, tj. pragnienie zdobycia nowych ziem i łupów. Chłopi, w obliczu panującego w Europie systemu feudalnego, liczyli także na zmianę stosunków społecznych poprzez utworzenie królestwa sprawiedliwości w Palestynie. Chciano również złamać ówczesną hegemonię handlu bizantyjskiego i arabskiego.
Należy zaznaczyć, że osoby, które decydowały się na udział w wyprawach krzyżowych, korzystały ze specjalnych przywilejów, m.in. odpustów oraz opieki Kościoła nad pozostawionymi na czas krucjaty rodzinami i majątkami.
Wśród innych przyczyn wypraw krzyżowych wymienia się również: akcję nawracania pogan, nadmiar ludności i problem z żywnością w Europie, dążenie do uniezależnienia osłabionego wówczas Cesarstwa Bizantyjskiego od Zachodu i umocnienia pozycji papieża.
Wyprawy Krzyżowe – przebieg
W latach 1095-1096 odbyła się pierwsza krucjata, tzw. krucjata ludowa. Na jej czele stanął Piotr z Amiens, zwany także Piotrem Pustelnikiem. Udział wzięli w niej Francuzi i Włosi, łącznie około 60 tysięcy przedstawicieli mieszczaństwa i chłopstwa. Liczba ta była ogromna, ale wyprawę zorganizowano spontanicznie i skończyła się niepowodzeniem. Trzydzieści procent uczestników zginęło w skutek chorób i walk z właścicielami bizantyjskich posiadłości, którzy przyjęli krzyżowców jako wrogów, a nie jako pomoc w walce z Turkami, gdyż cesarz nie został poinformowany o wyprawie. Wielu trafiło także do niewoli. Ci, którym udało się dostać do Azji Mniejszej, zostali z kolei rozbici przez Turków Seldżuckich pod Niceą.
Pierwsza krucjata rycerska miała miejsce w latach 1096-1099. Składała się z około 90 tysięcy osób. Wówczas krzyżowcom udało się zdobyć m.in. Niceę, stolicę sułtanatu – Ikonium, Edessę, Syrię i Antiochię. W lipcu 1099 r. odzyskano upragnioną Jerozolimę, dokonując przy tym masakry tamtejszej ludności(zginęło ok. 40 000 osób). Na zdobytych ziemiach utworzono tzw. Królestwo Jerozolimskie, podległe władzy papieża, którego reprezentantem był patriarcha jerozolimski. Pierwszym władcą świeckim nowego państwa został Godfryd z Bouillon, używający tytułu
