Chrześcijaństwo jako nowa religia
W tradycji chrześcijańskiej wydarzeniem, które uznaje się za początek Kościoła jest Zesłanie Ducha Świętego. Wówczas jednak chrześcijaństwo było traktowane przez Żydów jako sekta, a nie nowa religia, tym bardziej, że pierwsi wyznawcy Chrystusa przestrzegali zarówno nakazu obrzezania, jak i Prawa Mojżeszowego. Obowiązek ten został oficjalnie zniesiony przez zwierzchników gminy jerozolimskiej z apostołem Piotrem na czele na tzw. Soborze Jerozolimski w 49 r. Od tej pory drogi judaizmu i chrześcijaństwa zaczęły się bezpowrotnie rozchodzić i już w drugim pokoleniu chrześcijan ludność nieżydowska przeważyła nad wyznawcami pochodzenia żydowskiego.
Stosunkowo szybko ukształtowały się podstawy hierarchii kościelnej, które przetrwały do dziś. O biskupach, prezbiterach i diakonach wspomina wielokrotnie w swoich listach św. Paweł. Ponadto już pod koniec I w. spośród wszystkich Kościołów na pierwsze miejsce wysunął się Kościół Rzymu ( Ignacy Antiocheński pisał o nim, że „pierwsze dzierży miejsce”). Od początku podkreślana była jego szczególna rola w zachowaniu tradycji apostolskiej, a tym samym rola biskupa Rzymu, czyli papieża. Z kolei w IV w. ustaliła się struktura organizacyjna z podziałem na patriarchaty (z uznaniem pierwszeństwa Rzymu), metropolie, biskupstwa (diecezje, eparchie), a od VI w. — na parafie.
Pierwsze misje
Pierwszymi wyznawcami Chrystusa byli wierni z gminy jerozolimskiej. Ich rozproszenie i – w konsekwencji – działalność misyjna na terenie Palestyny nie była do końca zaplanowana. Została bowiem wywołana prześladowaniami; pierwsi chrześcijanie musieli uciekać z Jerozolimy po ukamienowaniu św. Szczepana przez Żydów. Tam, gdzie docierali, zaczynali głosić Dobrą Nowinę. O poszczególnych etapach ekspansji chrześcijaństwa i o jej rytmie wiadomo nie wiele. Z pewnością jednak chrystianizacja cesarstwa była prowadzona głównymi trasami komunikacyjnymi, lądowymi i morskimi, toteż nowa religia dotarła najwcześniej do wielkich ośrodków. Wśród ważniejszych gmin I-II w. wymienia się m.in. Jerozolimę (od której wszystko się zaczęło), Aleksandrię, Antiochię, Damaszek, Filipię, Efez, Korynt, Tesaloniki, Rzym. Według niektórych podań już w pierwszych wiekach udało się z Ewangelią dotrzeć także do Abisynii, Indii, a nawet do Chin (Asyryjski Kościół Wschodni).
Prześladowania i edykt mediolański
Pierwsze prześladowanie ze strony władz cesarstwa spadło na chrześcijan w 64 r. za czasów Nerona. Wyznawcy Chrystusa zostali wówczas niesłusznie oskarżeni o podpalenie Rzymu. Represje były okrutne, ale krótkotrwałe i ograniczone do stolicy. Następne fale prześladowań obejmowały już większe terytoria. Chrześcijanom stawiano trzy zasadnicze zarzuty: ateizm, wrogość wobec innych oraz organizowanie orgii. Wynikały one z braku zrozumienia tajemniczości chrześcijańskich zgromadzeń i sprawowanego na nich kultu, a zwłaszcza agap. Wśród władców rzymskich, którzy nie sprzyjali religii chrześcijańskiej, wymienia się: Domicjana (81-96 r.), Septymiusza Sewera (193-211) i Maksymina Traka (235-238), Decjusza (249-251), Waleriana (253-260) oraz Dioklecjana (284-305). Prześladowania przerwał częściowo edykt tolerancyjny cesarza Galeriusza z 311 r., a w pełni tzw. edykt mediolański z 313 r., wydany przez Konstantego Wielkiego, który został pierwszym chrześcijańskim cesarz rzymskim. Znaczenie dokumentu polegało na uznaniu prawnego istnienia chrześcijaństwa i włączeniu go do religii, objętych tolerancją w cesarstwie.
Początki monastycyzmu
Początki monastycyzmu chrześcijańskiego datuje się na 2 połowę III w. , kiedy to na pustyniach Egiptu, Palestyny
