Kościół w epoce średniowiecza (V-XV w.) był Kościołem:
1) niosącym Ewangelię – okres średniowiecza to przede wszystkim okres chrystianizacji nowych ludów. Misji ewangelizacyjnych podejmowali się zarówno przedstawiciele Kościoła zachodniego (obrządek łaciński), jak i Kościoła wschodniego (obrządek grecki). Wiarę chrześcijańską w średniowieczu przyjęli: Frankowie, Irlandczycy, Szkoci, Brytowie (zamieszkujący tereny dzisiejszej Anglii i Walii), Niemcy, Morawianie, Bułgarzy, Czesi, Duńczycy, Polacy, Węgrzy, Rusini, Islandczycy, Szwedzi, Norwedzy oraz Litwini. W procesie chrystianizacji znaczną rolę odegrały zakony, w tym mnisi iroszkoccy. W wielu przypadkach przyjęcie chrześcijaństwa niosło ze sobą scalenie się plemion w jeden organizm państwowy – w średniowieczu kiedy władca przyjmował wiarę chrześcijańską, automatycznie przyjmowali ją również wszyscy jego poddani.
2) podzielonym – w epoce średniowiecza doszło do najpoważniejszej schizmy w chrześcijaństwie – schizmy między katolickim Zachodem a prawosławnym Wschodem. Za datę rozłamu oficjalnie przyjęto 16 lipca 1054 r., ale ma ona charakter umowny. Już bowiem przed rokiem 1054 dochodziło do sporów między Rzymem i Konstantynopolem, w wyniku których jedność eklezjalna była zrywana, a następnie przywracana. Wśród nich wymienia się dwie tzw. schizmy przejściowe: tzw. schizmę Akacjusza (484-519) oraz schizmę Focjusza (861-867. Podział z 1054 r. na katolicyzm i prawosławie ostatecznie potwierdziły wyprawy krzyżowe, podczas których doszło do otwartego konfliktu między obydwoma Kościołami. Mimo wielokrotnie podejmowanych prób zjednoczenia, jak dotąd nie udało się przezwyciężyć schizmy.
3) zajmującym się kulturą i edukacją – głównymi ośrodkami życia umysłowego i kulturalnego w średniowiecznej Europie były klasztory. Szczególną rolę odegrali mnisi benedyktyńscy, którzy skrupulatnie przepisywali manuskrypty w skryptoriach. To dzięki nim przetrwało dziedzictwo antyku. Benedyktyni upowszechnili także praktyczną wiedzę z dziedziny techniki upraw ziemi, hodowli bydła i koni, pszczelarstwa, sadownictwa i zielarstwa. Im zawdzięcza się również spopularyzowanie cyfr arabskich w Europie. Innymi zakonami, które w sposób szczególny zasłużyły się na polu oświaty i kultury byli cystersi, dominikanie i franciszkanie. W średniowieczu swoje korzenie mają także uniwersytety. Pierwsze z nich powstały w wyniku integracji szkół monastycznych i episkopalnych np. Uniwersytet Boloński, założony w 1088 r., powstał na bazie szkoły biskupiej i kamedulskiej szkoły teologicznej. Należy pamiętać, że również sztuka średniowieczna rozwijała się w ścisłym związku z Kościołem katolickim: tematyka religijna dominowała w malarstwie i rzeźbie, a architektura romańska i gotycka wyraziła się przede wszystkim w budownictwie sakralnym.
4) zaangażowanym w politykę – w średniowieczu, kiedy na skutek najazdów plemion germańskich upadło w 476 r. cesarstwo zachodniorzymskie, automatycznie wzrosła rola polityczna Kościoła katolickiego i papiestwa, które od tej pory zarządzało praktycznie całą Italią. W 754 r. dzięki królowi Franków Pepinowi powstało Państwo Kościelne ze stolicą w Rzymie, które przetrwało do 1870 r. Jego władcami byli kolejni papieże. W XI w. wybuchł spór o inwestyturę, czyli spór między władcą Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Henrykiem IV, a papieżem Grzegorzem VII o mianowanie biskupów. W istocie jednak konflikt ten dotyczył panowania nad całym ówczesnym chrześcijańskim światem. Został on zażegnany dopiero we wrześniu 1122 roku, na mocy konkordatu w Wormacji zawartego między papieżem Kalikstem II a cesarzem Henrykiem V. Cesarz zrzekł się wówczas inwestytury kościelnej duchowieństwa przez nadawanie pierścienia i pastorału, przekazując prawo wyboru biskupów kapitułom katedralnym. W jego rękach pozostała natomiast inwestytura świecka, czyli nadawanie lenna. Szczyt swojej potęgi politycznej papiestwo osiągnęło za pontyfikatu Innocentego III (1198-1216).
5) walczącym – okres średniowiecza to w historii Kościoła katolickiego również czas wypraw krzyżowych, czyli krucjat. Krucjatami określa się wszystkie wyprawy wojenne, które chrześcijańskie rycerstwo Europy Zachodniej podejmowało w XI-XIII w. w celu wyzwolenia Ziemi Świętej spod panowania muzułmańskiego. Wyprawy te były ogłaszane przez papieży i prowadzone w imię Jezusa Chrystusa. Hasłem krzyżowców był okrzyk: „Bóg tak chce”. Z określeniem krucjata można się także spotkać w kontekście wypraw chrześcijańskich przeciwko Maurom w Hiszpanii (tzw. rekonkwista; VIII-XV w.) oraz przeciwko Słowianom połabskim i Prusom. Za wyprawy krzyżowe uznaje się także średniowieczne wyprawy przeciwko heretykom, m.in. albigensom, katarom, husytom.
6) broniącym doktryny – w średniowieczu pojawiły się na terenie zachodniej Europy dwie znaczące herezje: katarzy i waldensi. Kościół do walki z tymi ruchami heretyckimi, a także czarownicami i czarami (od 1258 r. stosowanie czarów było równoznaczne z herezją) oraz głosicielami teorii niezgodnych z oficjalną nauką powołał inkwizycję czyli instytucję policyjno-sądową, której zadaniem było śledzenie, aresztowanie, sądzenie i karanie heretyków. Jej ofiarami często stawali się uczeni, teologowie oraz osoby niewygodne dla władz kościelnych. Wśród sposobów działania inkwizycji wymienia się m.in. szpiegostwo, donosicielstwo, przesłuchania, tortury, palenie dzieł, palenie heretyków na stosach. Jeśli dochodziło do egzekucji to była ona urządzona bardzo uroczyście z kościelną oprawą. Współczesny Kościół przyznaje, że działalność inkwizycji nie odpowiadała nauce Chrystusa.
7) borykającym się z problemami wewnętrznymi – po okresie niewoli awiniońskiej (1309-1377), tzn. po okresie rezydowania papieży w posiadłościach kościelnych w Awinionie i uzależnienia od królów Francji, doszło do wielkiej schizmy zachodniej, czyli wewnętrznego rozbicia Kościoła katolickiego. Okres ten charakteryzował się równoczesnymi rządami dwóch, a nawet trzech papieży. Trwał od 1378 do 1416 r. Odpowiedzią na kryzys papiestwa była teoria koncyliarna uznająca, że sobory powszechne są najwyższą władzą Kościoła oraz husytyzm – ruch religijno-społeczny, którego zwolennicy głosili potrzebę odnowy Kościoła poprzez nawiązanie do tradycji pierwotnego chrześcijaństwa. Inicjator husytyzmu, Jan Hus, został określony przez Kościół katolicki heretykiem i spalony w 1419 r. na Soborze w Konstancji. Wielu historyków uznaje go jednak za prekursora twórców reformacji, która rozpoczęła okres nowożytności w dziejach Kościoła.