Testament Bolesława Krzywoustego z roku 1138, miał na celu przede wszystkim zachowanie jedności politycznej w państwie polskim. Poza tym miał również zapobiec walkom między jego synami o władzę i wpływy w kraju. Kwestie sukcesyjne miały regulować dwie zasady: pryncypatu oraz senioratu. Pierwsza z nich oznaczała, że będzie w państwie zawsze jeden władca zwierzchni nad resztą dzielnic. Druga natomiast oznaczała, że panującym będzie zawsze najstarszy przedstawiciel dynastii piastowskiej.
Pierwszym seniorem po śmierci Bolesława Krzywoustego został najstarszy potomek Władysław II. Oprócz dzielnicy senioralnej – Małopolska, część Wielkopolski oraz Kujawy, otrzymał również Śląsk, który stanowił jego dzielnice dziedziczną oraz zwierzchność nad Pomorzem.
Drugi z synów Krzywoustego – Bolesław Kędzierzawy, otrzymał Mazowsze. W późniejszych latach – 1146 – 1173, był też księciem zwierzchnim Polski. Szóstym pod względem starszeństwa synem Krzywoustego był Mieszko III, nazywany Starym. Jako swoją dzielnice otrzymał przy podziale Wielkopolskę. W latach 1173 – 1177 był księciem seniorem, a od roku 1198 księciem zwierzchnim Polski.
Przedostatnim według starszeństwa synem, który otrzymał dzielnice był Henryk, nazwany tak ze względu na zapis w testamencie, który wydzielał mu ziemie sandomierską. Był on księciem tego obszaru w latach 1146 – 1166.
Natomiast wdowa po Krzywoustym – Salomea, otrzymała dożywotnio ziemię łęczycką. Najmłodszy syn księcia polskiego Kazimierz, zwany później Sprawiedliwym – nie otrzymał żadnej dzielnicy. Prawdopodobnie urodził się zaraz przed albo krótko po śmierci Bolesława Krzywoustego.
Jako bezpośrednią przyczynę rozbicia feudalnego w Polsce podaje się naruszenie zasad testamentu księcia Bolesława Krzywoustego. Poza tym duże znaczenie miały również wpływy państw zachodnich, które już wcześniej uległy temu procesowi. Dodatkowo obowiązywała wówczas zasada wśród państw słowiańskich – podziału kraju między wszystkich sprawnych do rządzenia synów panującego władcy.
Na robicie kraju miała również wpływ ówczesna świadomość narodowa, gdzie wciąż funkcjonowała dawna tradycja odrębności plemiennej. Ponad to dochodziły do tego dążenia odśrodkowe wyższego duchowieństwa, zainteresowanych wzrostem własnej pozycji na rzecz despotycznego jednowładztwa.
W efekcie rozbicia dzielnicowego, kraj uległ w skutek dużej liczby księstw – decentralizacji. Pozycja księcia uległa znacznemu osłabieniu na rzecz możnowładców oraz Kościoła. Dodatkowo doszło również do wzrostu znaczenia Rady Książęcej, bez której władca nie mógł podejmować ważniejszych dla państwa decyzji. W praktyce zlikwidowano całkowicie administracje centralną, a zwiększono administracje lokalną – dzielnicową.
W kwestii Kościoła, instytucja ta uległa znacznej rozbudowie. Nastąpił wzrost jej znaczenia, który w okresie rozbicia dzielnicowego uzyskał znaczne nadania oraz przywileje, co w efekcie umożliwiło wykształcenie się stanu duchownego w XIII wieku. Natomiast gospodarka w tym okresie zmieniła swój charakter – rozwinięta gospodarka feudalna. Państwo przestało być własnością panującego – zasada patrymonialna.