Jako główną przyczynę rozdrobnienia feudalnego w Polsce podaje się naruszenie testamentu Bolesława Krzywoustego. Powyższy termin oznacza etap rozwoju większości państw feudalnych, polegający na podziale względnie jednolitej monarchii średniowiecznej na szereg księstw dzielnicowych. Wywoływało go dążenie określonych środowisk lokalnych, które domagały się rozbudowy własnej, miejscowej administracji.
Na ziemiach polskich proces ten miał trwać od roku 1138 – śmierć Bolesława Krzywoustego, aż do koronacji Władysława Łokietka w roku 1320.
Pozostawiony przez księcia polskiego testament miał na celu przede wszystkim utrzymanie jedności politycznej państwa. Poza tym miał również zapobiec walkom między pięcioma synami Bolesława Krzywoustego. Ponadto statut z 1138 roku, miał regulować kwestię następstwa tronu na dwóch zasadach – pryncypatu i senioratu.
Obie te zasady miały teoretycznie stanowić jedność. Zasada pryncypatu oznaczała, że będzie jeden księże zwierzchni – senior; a druga, że panującym będzie zawsze najstarszy członek dynastii. W myśl pozostawionego przez Bolesław testamentu, każdy princeps powinien być seniorem, a każdy senior princepsem.
W kompetencjach princepsa – seniora leżało prawo prowadzenia, w imieniu całego państwa, polityki zagranicznej i tylko on reprezentował Polskę na zewnątrz. Senior posiadał również, jako jedyny, władzę zwierzchnią nad resztą dzielnic, prawo do inwestytury przedstawicieli duchowieństwa oraz decydował o obsadzaniu urzędów państwowych i kościelnych. W kwestiach militarnych posiadał dowództwo nad wojskiem i posiadał prawo do utrzymywania załóg wojskowych w grodach swoich braci.
Władzę materialną pirncepsa stanowiła dzielnica senioralna. Swoim zasięgiem obejmowała Małopolskę wraz z ówczesną stolicą Krakowem, Pomorze Gdańskie, zachodnią część Kujaw oraz część Wielkopolski wraz z miastami – Kaliszem i Gnieznem.
Według podziału pierwszym seniorem został Władysław II, który otrzymał Śląsk oraz ziemię lubuską. Kolejne rozdane obszary przypadły Bolesławowi Kędzierzawemu, stanowiące Mazowsze oraz część Kujaw. Trzeci z braci Mieszko – zwany później Starym, otrzymał Wielkopolskę, a ostatni urodzony za życia Krzywoustego syn Henryk, dostał we władanie ziemię sandomierską. Natomiast Salomea – wdowa po księciu, dożywotnio otrzymała ziemię łęczycką. Kazimierz (zwany później Sprawiedliwym) – najmłodszy syn, nie otrzymał żadnej dzielnicy, prawdopodobnie urodził się już po roku 1138.
W roku 1146 dochodzi do wygnania przez młodszych braci pierwszego seniora – Władysława II (po tym zdarzeniu nazywanego Wygnańcem). Kolejnym według zasady starszeństwa, synem Bolesława Krzywoustego, któremu przypadł tron krakowski, był Bolesław Kędzierzawy. Było to pierwsze osłabienie zasady senioratu, jednak nie oznaczało jej załamania. Książęta uznali bowiem, że odnosi się ona tylko do obecnych i sprawujących władzę w kraju.