Bolesław Krzywousty – Pochodzenie
Bolesław Krzywousty (1085 – 1138) z dynastii Piastów, był synem Władysława Hermana oraz jego drugiej żony Judyty księżniczki czeskiej, przyrodnim bratem Zbigniewa. Panował w latach 1102 – 1138. Ojciec Bolesław w celu bezkonfliktowego przejęcia przez niego władzy w przyszłości, skierował do klasztoru swojego starszego syna – Zbigniewa. Władysław Herman starał się również, aby Bolesław otrzymał odpowiednie wykształcenie godne polskiego monarchy.
W latach dziewięćdziesiątych XI w. synowie Władysława brali udział w buntach skierowanych przeciwko wojewodzie Sieciechowi. Ich przymierze spowodowało obalenie rządów tego ostatniego i podziału Polski między braćmi. Starszy Zbigniew otrzymał Wielkopolskę, Kujawy oraz ziemię sieradzko – łęczycką, z drugiej strony Bolesław dostał we władanie Małopolskę, ziemie lubuską oraz Śląsk. Sam władca – Władysław Herman zostawił sobie pod władaniem Mazowsze i władzę zwierzchnią nad Polską.
W roku 1102 po śmierci Władysława Hermana, Zbigniew otrzymuje ziemie wcześniej należące do ojca oraz dzierżoną przez niego władzę zwierzchnią. Nowa sytuacja doprowadziła do konfliktu między braćmi. Dzięki swojej polityce ekspansyjnej, głównie skierowanej na Pomorze, Bolesław szybko zyskał popleczników w kraju. Ponadto potrafił nawiązywać zagraniczne sojusze – w roku 1103 ożenił się z księżną ruską Zbysławą, córką księcia kijowskiego. Dzięki takiej przewadze Bolesławowi udaje się pokonać starszego brata i ostatecznie zmusić Zbigniewa do opuszczenia Polski w roku 1107.
Powstało wiele teorii odnośnie specyficznego przydomka jaki otrzymał Bolesław. „Podanie głosi, że mały Bolesław z odrazą patrzył na hańbę rządów ojcowskich i wskutek tego nerwowy grymas wykrzywił mu usta” (P. Jasienica. Polska Piastów. Str.98). Wielu doszukuje się pochodzenia przydomku w wadzie szczęki księcia polskiego, bądź też wrzodu na ustach. Jednak nie istnieją żadne zapisy dotyczące wystąpienia ich u władcy polskiego.
Bolesław Krzywousty – Lata Panowania
Po zakończeniu sprawy ze Zbigniewem, Bolesław rozwija swoją działalność na Pomorzu. Wcześniej prowadzone wyprawy łupieżcze zostają zastąpione programem podboju i podporządkowania tego obszaru. Działania na Pomorzu zostają jednak zagrożone na skutek wojny z Niemcami w roku 1109.
W konflikcie Cesarstwa z Węgrami, Bolesław związany wcześniej sojuszem z tymi ostatnimi, wspiera ich w walce z cesarzem. Ówczesny władca niemiecki – Henryk V, w związku z zaistniałą sytuacją organizuje wyprawę w roku 1108 przeciwko Kolomanowi węgierskiemu, a już rok później cesarz uderza na Polskę.
Pretekstem do wyprawy przeciwko Polsce było poparcie sprawy wygnanego Zbigniewa. Henryk V zażądał przede wszystkim uznania swojego zwierzchnictwa, płacenia trybutu oraz pomocy zbrojnej. Ultimatum zostało w całości odrzucone przez księcia Polskiego.
Polski władca zastosował taktykę wojny podjazdowej – siły cesarza nie przekroczyły linii Odry. O wyniku wojny przesądziła bitwa na Psim Polu w roku 1109. Pokonane siły cesarstwa zostały zmuszone do wycofania się do swojego kraju. W tej sytuacji młodszy brat Bolesława nie uzyskał w praktyce niczego.
Sprawy związane ze Zbigniew pojawiły się jeszcze tylko raz. Bolesław Krzywousty pragnął unormowania stosunków z południowymi sąsiadami i pod naciskiem Czeskim zgodził się na powrót brata do kraju. Pomimo, że Zbigniew miał pod przysięgą zagwarantowane bezpieczeństwo, po powrocie został pojmany i oślepiony. Tutaj też pojawia się druga teoria pochodzenia przydomku Krzywoustego – osoba, która ucieka się do podstępu, kłamstwa, oszustwa.
Po wygranej wojnie z Niemcami stosunki między dwoma stronami unormowały się, a dodatkowo w roku 1114 doszło do zawarcia pokoju z Czechami. W takiej sytuacji Bolesław mógł powrócić do swoich działań na Pomorzu. Dzięki wzmożonej ofensywie najpierw Pomorze Gdańskie (Wschodnie) zostało włączone do Polski, a w roku 1121 książę Pomorza zachodniego uznał polskie zwierzchnictwo. Została również przeprowadzona ponowna chrystianizacja Pomorza, przeprowadzona przez biskupa Ottona.
Misja polska na Pomorzu zaogniła ponownie sytuację z Niemcami. Uważali oni bowiem te obszary za strefę swoich wpływów. Konflikt i pretensje strony niemieckiej zostały chwilowo zażegnane na skutek sojuszu Bolesław z Danią. Został on przypieczętowany ślubem córki Krzywoustego – Ryksy, z Magnusem – królem Dani i Szwecji, w roku 1129.
Jednak kolejne działania polityczne Bolesława na arenie międzynarodowej, zaczęły komplikować sprawy Polski. Książę polski interweniował na Węgrzech w latach 1131 – 1132, w kwestii osadzenia na tronie antyniemiecko nastawionego Borysa. Starania Krzywoustego nie powiodły się, a podczas jednej z wypraw Polacy ponieśli druzgocącą porażkę.
Na skutek interwencji na Węgrzech – zakończonych porażką Bolesława Krzywoustego, doszło do walk z księciem czeskim Sobiesławem. Jednocześnie Norbert – arcybiskup magdeburski, wyjednał u papieża bullę podporządkowującą arcybiskupstwo w Gnieźnie oraz resztę biskupstw – Magdeburgowi. W takiej sytuacji Bolesław, podczas zjazdu w Merseburgu w roku 1135, złożył hołd lenny z Pomorza Zachodniego oraz wyspy Rugii cesarzowi Lotarowi III. Chciał w ten sposób utrzymać niezależność polskiej organizacji kościelnej.
W ostatnich latach swojego panowania Bolesław Krzywousty starał się uregulować kwestie dziedziczenia polskiego tronu po swojej śmierci. Pozostawiony przez księcia polskiego testament, miał na celu przede wszystkim utrzymanie jedności politycznej państwa. Poza tym miał również zapobiec walkom między synami Bolesława Krzywoustego.
Na mocy testamentu pierwszym seniorem został najstarszy syn – Władysław II, który otrzymał Śląsk oraz ziemię lubuską. Kolejno Bolesławowi Kędzierzawemu wydzielono Mazowsze oraz część Kujaw. Trzeci z braci – Mieszko zwany później Starym, otrzymał Wielkopolskę, a ostatni – urodzony za życia Krzywoustego, syn Henryk otrzymał ziemię sandomierską.