Kolonizacja w Polsce na prawie niemieckim, była spowodowana ówczesną ogólną sytuacją w Europie Zachodniej – była w tym okresie przeludniona. Wystąpiła wówczas również konieczność zagospodarowania dotychczasowych nieużytków oraz obszarów, które uległy spustoszeniu w trackie najazdów tatarskich.
Ponad to ludność chłopska dążyła do polepszenia ogólnych warunków bytu – zastąpienie cięższych form zależności feudalnej lżejszymi. Dodatkowo dochodziły do tego działania panów do zwiększenia ich dochodów pochodzących z ich dóbr, poprzez wzrost liczby osadników.
Lokacja miast na prawie niemieckim oznaczała w praktyce przeorganizowanie prawne i przestrzenne istniejących już ośrodków miejskich. Do rzadkości należały sytuacje, kiedy to tworzono zupełnie nowe miasto. Kolonizacja na prawie niemieckim w miastach przebiegała podobnie do tej na wsi. Pan zawierał umowę z zasadźcą – lokatorem. Ten ostatni zajmował się werbowaniem osób w ośrodkach miejskich w Zachodniej Europie.
W zamian za poniesione wydatki w takcie tego procesu, dany lokator otrzymywał adekwatnie do sołtysa na wsi – przywileje ekonomiczne. Ponad to zasadźca zostawał wójtem dziedzicznym – swoje stanowisko mógł przekazywać potomkom. Urząd, który uzyskiwał lokator, miał charakter lenna. Przewodniczył ławie sądowej, wykonywał funkcje policyjne, ściągał podatki oraz do jego obowiązków należała również obrona miasta.
Mieszczanie natomiast zostawali objęci okresem wolnizny, uzyskiwali własny samorząd – ławę miejską, obejmowały ich immunitety. Dane miasto uzyskiwało pełny samorząd w momencie wykupienia za duża ilość pieniędzy uprawnienia wójta dziedzicznego. W takiej stacji władza przechodziła do ławy miejskiej.
Ludność miasta dzieliła się na patrycjat, pospólstwo oraz plebs. Do pierwszej grupy zaliczali się przede wszystkim – zamożni kupcy oraz właściciele domów w rynku. Druga grupa składała się z kramarzy, różnego rodzaju rzemieślników oraz właścicieli warsztatów. Jedynie dwie pierwsze wymienione grupy posiadały dziedziczne prawa miejskie.
Lokując wsie i miasta na prawie niemieckim, wzorowano się na prawie Magdeburga oraz Lubeki. Dokumenty lokacyjne uzyskały w kolejnych latach – Złotoryja (1211), Lwówek (1217), Środa (1237), Poznań (1254), Wrocław (1226) oraz Kraków (1257).
W celu uzyskania wszelkich praw obywatela danego miasta, należało przedstawić świadectwo wolnego i prawnego urodzenia. Dodatkowo trzeba było wnieść określone opłaty. Pomimo posiadania obywatelstwa w konkretnym mieście, na obszarze innych miast pozostawało się człowiekiem obcym. Wynikało to z sytuacji, gdzie każde miasto posiadało własne prawa oraz oddzielnie nadawało obywatelstwo.
Do najważniejszych skutków kolonizacji na prawie niemieckim w Polsce należał zdecydowany rozwój osadnictwa, a co za tym idzie zagospodarowanie znacznej ilości ziemi. Ponad to nastąpił rozwój handlu wewnętrznego – chłopki posiadali nadwyżki, które mogli sprzedawać w mieście oraz handlu zagranicznego – powstawanie miast na szklakach handlowych.
Dodatkowo wykształciły się wówczas samorządy miejskie oraz wiejskie. Poza tym na skutek lokacji, nastąpiło rozwarstwienie stanu mieszczańskiego, w którym warstwa najbogatsza – patrycjat, była z reguły pochodzenia niemieckiego, natomiast dwie pozostałe biedniejsze warstwy – polskiego.