Roman Ingarden - biografia i filozofia

Roman Ingarden urodził się w 1893 roku w Krakowie. Studiował matematykę we Lwowie, a następnie filozofię w Getyndze, gdzie pod kierunkiem Edmunda Husserla uzyskał stopień doktora. Po I wojnie światowej pracował jako nauczyciel gimnazjalny w Lublinie,  Warszawie i w Toruniu. W 1919 roku poślubił malarkę Marię Adelę Pol, z którą miał trzech synów. Od 1933 roku pracował jako profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W tym też mieście spędził II wojnę światową, angażując się w organizację tajnego nauczania.

Po wojnie Ingarden pracował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu i na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Pod jego kierunkiem doktoryzowała się między innymi poetka Halina Poświatowska.

Ingarden cieszył się opinią jednego z najważniejszych polskich filozofów, był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk.

Zmarł w Krakowie w 1970 roku.

Roman Ingarden - charakterystyka poglądów

Ingarden, inspirując się poglądami Husserla, rozwinął fenomenologię w dziedzinie estetyki. Jego najważniejsze dzieła to: „O dziele literackim” wydane w języku niemieckim w 1931 roku i „O poznawaniu dzieła literackiego” (1937).

Filozofa nie interesowało jednostkowe dzieło literackie, ale istota literatury w ogóle (pojmowanej jako sztuka). Nie chodziło mu zatem o interpretację, ale o opisanie zbioru cech właściwych każdemu dziełu literackiemu.

W centrum teorii Ingardena znajduje się więc fenomenologiczne poznanie dzieła literackiego. Nadrzędną ideę filozof ulokował przede wszystkim w przekonaniu o schematycznej budowie dzieła literackiego. Polega ona na tym, że dzieło posiada tak zwane miejsca niedookreślone, które czytelnik sam wypełnia w procesie każdorazowej lektury. Dzięki temu to samo dzieło literackie czytane w różnych okresach czasu, może budzić u czytelników zupełnie odmienne wrażenia. Odbiorca wypełnia bowiem w procesie konkretyzacji owe puste miejsca swoim doświadczeniem życiowym, wiedzą itp.

Ponadto dzieło literackie ma określoną strukturę artystyczną, a więc jest dziełem sztuki. Struktura artystyczna sprowadza się do tego, że: ma ono charakter dwuwymiarowy (rozwija się w czasie i ma strukturę warstwową) i czterowarstwowy (posiada warstwę brzmień, znaczeń, wyglądów uschematyzowanych, sensów, czyli przedmiotów przedstawionych).

Ingarden był również twórcą teorii quasi-sądów – twierdzeń obecnych w dziele literackim, które nie podlegają tradycyjnym kategoriom prawdy i fałszu, ponieważ należą do rzeczywistości alternatywnej – świata przedstawionego.

Portret R. Ingardena autorstwa Witkacego (1937)