Janina Porazińska – polska pisarka, poetka, redaktorka, znana przede wszystkim z utworów dla dzieci i młodzieży.
Janina Porazińska - życiorys
Urodziła się w 1882 roku w Lublinie, w rodzinie o korzeniach inteligenckich. Pierwsze lata życia spędziła u dziadków na wsi, co mocno wpłynęło na jej literackie zainteresowania. Od dzieciństwa pasjonowała się literaturą, kulturą ludową i folklorem polskiej wsi. Ukończyła szkołę średnią w Krakowie, a później rozpoczęła studia na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Debiut literacki i praca redakcyjna
W 1903 roku opublikowała swój poetycki debiut w czasopiśmie „Wędrowiec”. Po ukończeniu studiów zaangażowała się w pracę redaktorską w różnych czasopismach literackich, skierowanych głównie do najmłodszych odbiorców, między innymi w „Promyku” i „Płomyczku”. Założyła także własne czasopismo różnotematyczne „Płomyk”, przeznaczone dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Pisarka od wczesnej młodości angażowała się w życie społeczne i kulturalne kraju. Była liderką tzw. ruchu junackiego – koedukacyjnej organizacji skupiającej młodzież wiejską i robotniczą. Celem stowarzyszenia było wzmacnianie poczucia odrębności narodowej wśród klas ludowych. W latach 20. na krótko podjęła pracę jako urzędniczka w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie zajmowała się szkolnictwem publicznym. Jej twórczość artystyczna została szybko dostrzeżona przez czytelników, zdobyła także uznanie krytyków literackich.
Działalność społeczna i odznaczenia
W 1923 roku pisarka otrzymała nagrodę Międzynarodowego Czerwonego Krzyża za wiersze dla dzieci. W czasie okupacji niemieckiej pozostawała w Warszawie i mocno zaangażowała się w działalność państwa podziemnego, wspierając tajną działalność edukacyjną i kulturalną. Po wojnie kontynuowała swoją działalność pisarską i redaktorską, stając się z czasem jedną z najpoczytniejszych autorek książek dla dzieci i młodzieży. Jej utwory były wielokrotnie wznawiane, a niektóre z nich trafiły do kanonu lektur szkolnych. Za swoją pracę twórczą i działalność społeczną pisarka była wielokrotnie nagradzana przez państwo, otrzymała pokaźną kolekcję nagród literackich, między innymi: Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt twórczości, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz Order Uśmiechu przyznawany przez dzieci. Janina Porazińska to także ceniona tłumaczka literatury dziecięcej. Przełożyła na język polski baśnie Hansa Christiana Andersena oraz utwory braci Grimm. Dokonała także adaptacji fińskiego poematu epickiego Kalevala w wersji dla dzieci. Jej utwory były tłumaczone na wiele języków (np. angielski, niemiecki, rosyjski, węgierski, serbski, słoweński, czeski, chiński, litewski i japoński), a sama pisarka angażowała się w propagowanie polskiej literatury za granicą. Janina Porazińska zmarła w 1971 roku w Warszawie, została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim.
Charakterystyka twórczości Janiny Porazińskiej
Twórczość pisarki obejmuje wiele form literackich. Porazińska pisała baśnie, opowiadania, wiersze, adaptacje legend i podań ludowych. Była miłośniczką polskiej kultury ludowej i wiejskiego folkloru, co znalazło odzwierciedlenie w jej najważniejszych utworach. Swoje teksty opierała na tradycyjnych motywach ludowych, ale starała się nadać im bardziej literacki kształt i dopasować je do możliwości najmłodszych czytelników. Utwory pisarki były wielokrotnie adaptowane na potrzeby teatru, filmu i telewizji. Do najbardziej znanych utworów autorki należą: Szewczyk Dratewka (adaptacja ludowej baśni), Za górami, za lasami (zbiór baśni i legend) oraz ukazujący życie na wsi zbiór opowiadań W Wojtusiowej izbie. Porazińska tworzyła także teksty popularyzujące polską historię i mitologię słowiańską, publikując adaptacje popularnych legend. Pisarka stworzyła powieść biograficzną dla młodzieży o życiu Jana Kochanowskiego (Kto dał mi skrzydła). Wydała obszerne zbiory swoich tekstów poetyckich dla dzieci – Psotki i śmieszki oraz Smyku, smyku na patyku. Miała w swoim dorobku także utwory sceniczne oraz tom wspomnień z dzieciństwa pod tytułem I w sto koni nie dogoni. Do kanonu polskiej literatury dziecięcej weszła również książka dla dzieci Pamiętnik Czarnego Noska, która obecnie znajduje się w kanonie lektur szkolnych dla klas I-III szkoły podstawowej. Jej twórczość obejmuje łącznie ponad pięćdziesiąt książek, niezwykle zróżnicowanych pod względem gatunkowym.
Cechy twórczości
Wspólną cechą utworów Janiny Porazińskiej jest wykorzystanie motywów ludowych i baśniowych. Pisarka adaptowała ludowe motywy, nadając im uniwersalny charakter. Jej twórczość jest chwalona za prostotę i piękno języka, wrażliwość na piękno natury oraz walor dydaktyczny i wychowawczy. Z tego względu Porazińska bywa często porównywana z Marią Konopnicką, do której dorobku celowo nawiązywała. Kierowała bowiem uwagę czytelników na świat wartości i problemy moralne, umiejętnie dostosowując przesłania swoich tekstów do możliwości intelektualnych dzieci. Uwrażliwiała najmłodszych na kwestie związane z patriotyzmem, polską historią oraz językiem ojczystym. Dla wielu małych czytelników twórczość Janiny Porazińskiej stała się wprowadzeniem do świata literatury i rodzimej kultury.
Źródło zdjęcia: wikipedia.org, domena publiczna