Saga – defincja, cechy, przykłady

Saga, według „Słownika terminów literackich”, to „staroislandzka opowieść prozą przedstawiająca losy znanego – z legendy lub historii – bohatera lub dzieje wybitnego rodu”. Gatunek ten kształtował się na przełomie stuleci, począwszy od średniowiecza aż do czasów współczesnych. Istnieje wiele rodzajów sag, np. sagi królewskie, bohaterskie czy rodzinne. W literaturze XX wieku szczególnie upowszechniły się te ostatnie, przedstawiające epickie dzieje jednego rodu.

Przykładem nowoczesnej sagi rodzinnej jest powieść Thomasa Manna „Buddenbrokowie” (1901) ukazująca historię niemieckiej, mieszczańskiej rodziny. Inne znane przykłady tego gatunku to „Saga rodu Forsytów” (1906 – 1928) Johna Galsworthy’ego, „Rodzina Thibault” (1922 – 1940) Rogera Martin du Garda, „Krystyna, córka Lawransa” (1920 – 1922), „Olaf, syn Auduna” (1925 – 1927) Sigrid Undset.

W literaturze polskiej najsłynniejszą sagą rodzinną są natomiast „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej przedstawiające dzieje rodziny Niechciców i Ostrzeńskich. W sadze rodzinnej przedstawia się dzieje kilku pokoleń jednego rodu na tle historyczno-obyczajowym. Ważne wydarzenia historyczne splatają się tu więc ściśle z historią prywatną, ukazuje się je z perspektywy zwykłych ludzi. Tym samym życie bohaterów zyskuje niejako dwa równoległe wymiary: dziejowe i egzystencjalne.

Jednocześnie saga rodzinna wykazuje istotne związki z powieścią realistyczną, ponieważ realizm, ale także psychologizm są tu głównymi metodami portretowania rzeczywistości. Gatunek ten jest również określany mianem „kroniki rodzinnej” lub „powieści-rzeki”.